O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

9.4..Ichakning harakat faoliyatiga ta’sir etuvchi vositalar
Bu guruh vositalari 2 ga bo‘linadi:

1. 
   Ichak motorikasini oshiruvchi vositalar.
   
2. 
   Ichak motorikasini susaytiruvchi vositalar.
   

Ikkinchi guruh vositalari ichak harakati va tonusini susaytiradilar. Jumladan: M-xolinoblokatorlar, ganglioblokatorlar, miotrop ta’sirli spazmolitiklar (papaverin, no-shpa, dibazol). Adrenomemetiklar ham shunday ta’sirga egadirlar. Ushbu dori vositalar o‘tkir va surunkali ich ketishda (diereyada) qo‘llaniladilar.
Loperamid (imodium) – tuzilishi jihatidan narkotik analgetiklarga o‘xshash, lekin og‘riqsizlantiruvchi ta’siri kuchsiz. Dori vosita ichakdagi μ-opioid retseptorlarini qo‘zg‘atib, MIT a’zolari peristaltikasini susaytiradi. (qora dori dori vositalariga o‘xshab) ya’ni bo‘ylama va aylanma mushak faolligini susaytiradi. Natijada najasning ildanma harakati to‘xtab undagi suyuqlikni so‘rilishi ortadi va ichakning ichki bosimi kamayadi, ichakni harakatga keltiruvchi taassurot susayadi. Bir vaqtning o‘zida ichak sekretsiyasi kamayadi, anal sfinkter tonusi ortadi, ich ketishi to‘xtaydi. Dori vosita MNS ga yomon o‘tadi. Dori vosita ruhiy qaramlik chaqirmaydi. MIT dan yomon so‘riladi (50%). So‘rilgan dori vositaning 97% zardob oqsillari bilan bog‘lanadi. Bir kun ichida dori vositaning 40% ichak orqali, 10% peshob tarkibida ajraladi. T_½ tahminan 11 soat.
Qo‘llanilishi: o‘tkir va surunkali diareyada, yarali kolitlarda. qarshi Dori vositaga yuqori sezgirlik bo‘lsa, antibiotiklar bilan chaqirilgan psevdomembranoz kolit, bakteriyalar bilan chaqirilgan diareyalarda qo‘llanilmaydi.
Surgi vositalar
Ichakning peristaltik harakati, ayniqsa, yo‘g‘on ichakniki kamayib ketsa, najasni so’rilishi sekinlashadi va qabziyat rivojlanishi mumkin. Qabziyatni kelib chiqishi sabablari turlicha, lekin ko‘proq ichak tonusini tushib ketishi (atoniya) ichni qotib ketishiga olib keladi (kam harakatlik, qarilik, ovqat tarkibida dag‘al so‘rilmaydigan tolalarni kamligi, nerv mushak o‘tkazuvchanligini pasayishi, operatsiyalardan keyin). Qabziyatni davolash asosan uni kelib chiqish sabablarini bartaraf etishdan boshlanishi kerak va zarur bo‘lganda surgi vositalari qo‘llaniladi. Masalan: gijjalarni haydash uchun, o‘tkir zaharlanishda, ichakni operatsiya uchun yoki tashxis uchun tozalashda. Surgi vositalari quyidagi talablarga javob bermog‘i kerak:

• 
  -ta’siri ichilganda yuzaga chiqishi
  
• 
  -og‘iz bo‘shlig‘i yoki me’dani jarohatlamasligi
  
• 
  -ichakdan so‘rilmasligi, boshqa a’zo va sistemalarga ta’sir etmasligi
  
• 
  -terapevtik dozalarda qorinda og‘riq chaqirmasligi (kolika, tenezm)
  
• 
  -ta’siri12 soat ichida yuzaga kelishi, davomli ich ketish chaqirmasligi
  
• 
  -yoqimsiz ta’m va hidga ega bo‘lmasligi
  
• 
  -qayta qo‘llanganda ta’sirini yo‘qotmasligi, o‘rganish, tobelik rivojlanmasligi .
  

Lekin hozirgi zamon surgi vositalarining aksariyat ko‘pchiligi bu talablarga to‘liq javob bermaydilar.