O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

9.3.Safro chiqarish yo‘llaridagi toshlarni erituvchi vositalar
(xoleolitiklar)
Safro tarkibida ajralayotgan xolesterin erigan holda bo‘lishi, safro tarkibidagi safro kislotalari tuzlarining miqdoriga bog‘liq (xolesterin-holat koeffitsenti). Xolesterin miqdorini oshib ketishi yoki safro kislotalarini, safroda kamayib ketishi xolesterinni chiqishiga, kattagina toshlarni hosil bo‘lishiga olib keladi. Xenodezoksixol kislotasi jigarda xolesterin sintezlanishini va uni safro tarkibida ajralishini kamaytiradi. Natijada xolesterindan iborat toshlar asta sekin eriy boshladi. Ana shunday ta’sir etuvchi dori vositalarga xenodezoksixol va ursodezoksixol kislotalarining hosilalari kiradi.
Xenofalk (Chenofalk) – tarkibida 250 mg. xen kislotasi (3-α ,7- α degidroksi-5-β–xol kislotasi) bor.
Asosan rentgen negativ (rentgentda ko‘rinmaydigan) tosh bo‘lgan safro tosh xastaligini davolashda qo‘llaniladi. Bunda o‘t pufagining funksiyasi yaxshi saqlangan bo‘lishi kerak. Semiz bemorlarda safro toshlarini eritish mushkulroq. Dori vositani davomli (3 oydan 2-3 yilgacha) va muntazam ichiladi. Toshlar erib bo‘lgandan keyin yana 2-3 oy dori vositani qabul qilish kerak.
Noxush ta’siri: diareya, qonda AlAT, AsAT fermentlari faolligini ortishi.
Safro yo‘llarining yallig‘lanishi, umumiy safro yo‘lining qisman yoki butunlay berkilib qolgan holatlari, gepatitlar, enterit, enterokolit, gastritlar, buyrak yetishmovchiligining yuqori darajasi, homiladorlikda qo‘llash mumkin emas.
Xenoxol (Chenocholum) – tarkibida qoramol safrosidan ajratilgan xenodezok­sixol kislotasi bor. Dori vosita ta’sirida safro tarkibida safro kislotalari va litsitin miqdori ortadi. Jumladan, xenodezoksixol kislotasi ko‘payadi, dezoksixol kamayadi, xol kislotasi deyarli yo‘qoladi. Umuman olganda, safro tarkibida litsitinga nisbatan safro kislotalari miqdori ko‘proq ortadi. Xenoxol ichakdan to‘la so’rilib, jigarda glitsin va taurin aminokislotalari bilan konyugatsiyalanadi va shu holda yoki Na yoki K tuzi sifatida ichakga safro yo‘llari orqali tushadi. Ozgina qismi najas tarkibida ajraladi, ko‘p qismi qayta so’rilib jigarga tushadi. Dori vositaning ba’zi qismi ichakdagi bakteriyalar ta’sirida degidroksillanib litoxol kislotasiga aylanadi va qonga so’riladi (enterogepatik aylanish – sirkulyasiya). Kuniga 15-18 mg/kg dozani uchta qismga bo‘lib ichiladi (kechasi ko‘proq) davolash 6 oydan 1-2 yilgacha bo‘ladi. Ko‘rsatmalar, qarshi ko‘rsatmalar xuddi xenofalknikiga o‘xshash.
Ursofalk (Ursofalk) – tarkibida ursodezoksixol kislota bor. Xuddi xenoxolga o‘xshash ta’sirga ega.