O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Qayt qilishga qarshi vositalar
Bu guruh vositalarini qayt qilishni kelib chiqish sabablariga kora qo‘llanadi. Jumladan, chayqalish (dengiz xastaligi) va balandlikga ko‘tarilish, (havo xastaligi) asosan vestibulyar apparatda joylashgan retseptorlarni kuchli qo‘zg‘alishi miyachadagi M - xolinoretseptorlar va H₁ –gistamin retseptorlari orqali qayt qilish markazini ishga tushiradi. Bunday holatlarda vestibulyar apparatning qo‘zg‘aluvchanligi yuqori bo‘lgan kishilarga tarkibida skopolamin bo‘lgan pereparatlar berish muvofiqdir. Chayqalishga qarshi keng qo‘llaniladigan vositalardan biri «Aeron» tabletkalaridir. Uni qayt qilishni oldini olish maqsadida yo’lga chiqishdan (samolyot, dengiz kemasi yoki avtotransportga o‘tirishdan) 30 - 60 daqiqa ilgari ichish kerak. Ta’siri tahminan 6 soat davom etadi.
Bunday holatlarda gistaminga qarshi vositalar (diprazin, dimedrol) ham qo’llanadi, chunki ular sedativ va xolinoblokatorlik xossalariga ega. Bundan tashqari qayt qilish markaziga bevosita ta’sir etishi mumkin. Lekin ushbu dori vositalar uyquchanlik, og‘iz qurishi va akkomadatsiyaning buzilishi kabi noxush ta’sirlarga ega. Metoklopramid (serukal, reglan) – qayt qilishga qarshi faol birikma. Benzamid unumi, qayt qilishni boshlovchi sohani susaytiradi, chunki u MNS dagi D₂ – dofamin, katta dozalarda esa 5-HT₃ – retseptorlarini qamal qiladi. Metoklopramid aminazinga nisbatan ancha faolroq va qayt qilishga tanlab ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli uni ta’sirida umumiy ruhiy sustkashlik kuzatilmaydi. Metoklopramid me’da va o’n ikki barmoqli ichak yara xastaligida, MIT ning diskineziyasida, meteorizmda ham qo‘llaniladi, chunki u me’da va ingichka ichak peristaltikasi (harakat)ni kuchaytiradi, me’dadan ichakga ovqat mahsulotlarini o‘tishini tezlashtiradi. Qizilo‘ngachning pastki sfinkteri tonusini oshiradi. Oddiy sfinkteri tonusini pasaytirishi hisobiga o‘t yo‘llari va o‘t pufagining ichki bosimini tushiradi. Qayt qilishda qo‘llanilishi antipsixotik vositalarga berilgan ko‘rsatmalardan farq qilmaydi, ya’ni MIT ning shilliq qavatini kuchli ta’sirlantirilishi, yara xastaligi, gastrit, kolit, MIT ning xafli o‘smalari, uremiya, nurlanish xastaliklarida yuzaga chiqadigan ko‘ngil aynash va qayt qilishda beriladi, bundan tashqari me’daning evakuator funksiyasini oshirish va refleks-ezofagitda qo‘llaniladi. Chayqalish tufayli yuzaga chiquvchi qayt qilishda samarasizdir.