O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Kuraresimon vositalar yoki periferik ta’sir etuvchi miorelaksantlar

Bu farmakologik vositalar guruhining asosiy xususiyati nerv-mushak o’tkazuvchanligiga bloklovchi ta’siri tufayli skelet mushaklarining bo’shashishi bilan namoyon bo`ladi. Birichi bo`lib bunday xususiyat kurareda topilgan, shuning uchun bu guruh moddalari kuraresimon vositalar deyiladi. Kurare Janubiy Amerikada o’sadigan Strychnos va Chondadendron turlariga mansub o’simliklardan olingan ekstrakt hisoblanadi. Bir necha yuz yilliklar davomida kurare kamon o’qini zahari sifatida ishlatishgan. XX asrning 40-yillarida tibbiyotda ishlata boshlaganlar. Kurare turli xil alkaloidlar saqlagan bo’lib, asosiylaridan biri tubokurarin hisoblanadi (ushbu o’simlik mahsulotidan olinadi). Bundan tashqari, kuraresimon dori vositalarning boshqa turlari mavjud bo’lib ular sintetik, yarimsintetik va o’simliklardan olingan. Ularning hammasi harakatlantiruvchi nervlardan skelet mushaklariga qo’zg’alish o’tishini bloklaydilar. Kimyoviy tuzilishiga ko’ra ko’pchilik kuraresimon vositalar to’rtlamchi ammoniyni birikmalaridir. Keng qo’llaniladigan dori vositalar quyidagilardir: tubokurarin xlorid (tubarin); pankuroniy bromid; pipekuroniy bromid; atrakuriy; ditilin (dixlorid va dibromidlari: suksuksametoniy xlorid, listekon, miorelaksin, suksinilxolin xlorid va boshqalar).

To’rtlamchi ammoniyli birikmalarda 2 ta kationli markaz mavjud bo’lib (musbat zaryadli azot atomi), kuraresimon vositalarning aktivligi kation markazlardagi zaryadlarning konsentratsiyasiga bog’liq bo’ladi. Moddalarning N-xolinoretseptorlar anion strukturalari bilan qutbli bog’lanishi kation markazlari hisobiga yuzaga keladi. Bundan tashqari, qutbsiz bog’lanishlar ham ma’lum rol o’ynaydi. Ko’pchilik kuraresimon vositalar uchun azot atomlari orasidagi optimal masofa 1,4-1,5 nm.
Kuraresimon vositalar N-xolinoretseptorlar bilan o’zaro ta’sir qilib, postsinaptik membrana sohasida nerv-mushak o’tkazuvchanligini susaytiradi. Har xil kuraresimon vositalar nerv-mushak o`tkazuvchanligini turli mexanizmda bloklashi mumkin. Kuraresimon vositalar tasnifi shunga asoslangandir.(5.8-rasm)
Ta’sir mexanizmiga ko’ra ular quyidagi guruhlarga bo’linadilar:

•