O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Farmakologik vositalarning adrenergik sinapslarda qo‘zg‘alish impulslarining o‘tkazilishiga ta’siri quyidagi yo‘nalishlarda bo‘lishi mumkin:

• 
  NAning sinteziga ta’siri (alfa-metil-n-tirozin susaytiradi) ;
  
• 
  NAning zaxira qilinishiga ta’siri (rezerpin kamaytiradi) ;
  
• 
  NAning parchalanishiga ta’siri (iprazid, nialamid-MAO faolligini pasaytiradi) ;
  
• 
  NAning sinaptik yoriqqa chiqishiga ta’siri (ornid, oktadin pasaytiradi) ;
  
• 
  NAning neyronal yutilishiga ta’siri (imizin, kokain pasaytiradi) ;
  
• 
  NAning ekstroneyronal yutilishiga ta’siri (meganefrin, fenoksibenzamin pasaytiradi;)
  
• 
  Effektor a’zolarining adrenoretseptorlariga ta’siri.
  

Tibbiyotda ko‘proq effektor a’zolar adrenoretseptorlariga ta’sir etuvchi vositalar qo‘llaniladi. Bu vositalar ikkiga bo‘linadi:

1. 
   Adrenomimetiklar (adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchi vositalar)
   
2. 
   Adrenoblokatorlar (litiklar)-adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar.
   

Ta’sir etish joyi va tabiatiga asoslanib adrenergik sinapslarga ta’sir ko‘rsatuvchi vositalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:

1. 
   Adrenoretseptorlariga bevosita ta’sir etuvchi moddalar:
   

a) bevosita ta’sir etuvchi adrenomimetiklar-NA, adrenalin;
b) adrenoblokatorlar-fentolamin, anaprilin va boshqalar.

2. 
   Adrenoretseptorlariga bilvosita ta’sir etuvchi moddalar:
   

a) bilvosita ta’sirli adrenomimetiklar (simpatomimetiklar)-tiramin, efedrin;
b) bilvosita ta’sirli adrenolitiklar (simpatolitiklar)-oktadin,rezerpin, ornid.
Adrenoblokatorlar va adrenomimetiklarning α va β adrenoretseptorlarga tanlab ta’sir ko‘rsatishini inobatga olib, ular quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
Adrenomimetik vositalar:

• 
  α va β adrenoretseptorni qo‘zg‘atuvchilar
  adrenalin gidroxlorid (β₁, β₂, α₁, α₂)
  noradrenalin gidrotartarat (α₁, α₂, β₁)
  
• 
  asosan α adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchilar
  mezaton (α₁), naftizin (α₂), galazolin (α₂)
  
• 
  asosan β adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchilar
  izadrin (β₁, β₂), salbutamol (β₂), terbutalin (β₂), dobutamin (β₁), fenotdiol (β₂).
  

Adrenolitik (adrenoblokator) vositalar:

• 
  α– adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (α –adrenoblokatorlar) tropfen (α₁, α₂) prazozin (α₁), fentolamin (α₁, α₂), digidroergotoksin (α₁, α₂)
  
• 
  β- adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (β-adrenoblokatorlar) anapirlin (β₁, β₂) metoprolol (β₁), oksiprenolol (β₁, β₂), talinolol (β₁).
  
• 
  α va β- adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (α, β adrenoblakotorlar) mavlol, labetalol (β₁, β₂, α₁).