O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

atropin>skopolamin gomatropin>platifillin >tropikamid.
Metatsin sintetik modda bo‘lib, atropindan kuchli xolinolitik xususiyatga ega. U to‘rtlamchi ammoniyli birikma bo‘lganligi uchun gematoensefalik to‘siqdan o‘tolmaydi. Shuning uchun faqat periferik M-xolinoblokatorlik xususiyatga ega. MNS ga ta’sir etmaydi. Metatsinning bronxolitik ta’siri atropinga nisbatan kuchliroq ifodalangan. Uning ko‘zga ta’siri atropindan pastroq. Metatsin bronxlar, qizilo‘ngach, oshqozon, ichak silliq mushaklarini bo‘shashtiradi. So‘lak va bronxial bezlar sekretsiyasini kamaytiradi. U bronxial astma, oshqozon o‘n ikki barmoqli ichak yaralarida jigar va buyrak sanchiqlarida keng qo‘llaniladi. Premedikatsiya uchun atropinga nisbatan metatsinni qo‘llash afzalroq, chunki bronx silliq mushaklarini atropinga nisbatan yaxshiroq bo‘shashtiradi, yurak urishini atropinga nisbatan kamroq tezlashtiradi.
To‘rtlamchi ammoniyli birikmalarga iprotropiya bromid va traventol kabi dori vositalar kirib, bronxlarni kengaytirish uchun ishlatiladi. Yuqorida aytib o‘tilgan dori vositalar tanlamasdan ta’sir ko‘rsatadigan M-xolinoblokatorlardir. Shunday dori vositalar sintezlanganki, ular ko‘proq M₁-xolinoretseptorlarni falajlaydi (masalan, pirenzepin). Bu dori vosita oshqozon va o‘n ikki barmoqli ichak yara kasalligini davolash maqsadida qo‘llaniladi.
N-xolinoretseptorlarga ta’sir qiluvchi vositalar
Nikotinga sezgir xolinoretseptorlar (N-xolinoretseptorlar) turli xil lokalizatsiyaga ega. Ular vegetativ gangliylarda, buyrak usti bezi mag‘iz qismida, nerv mushak sinapslarida, karotid koptokchalarida va MNS da efferent impulslarni o‘tkazishda ishtirok etadi. Har xil lokalizatsiyadagi N-xolinoretseptorlar turli strukturaviy tuzilishga ega ekanligi sababli kimyoviy moddalarga turlicha sezgir bo‘ladi. Vegetativ gangliyalarga, nerv-mushak sinapslarining xolinoretseptorlariga, MNS ga tanlab ta’sir ko‘rsatuvchi dori vositalarini olish imkoniyati shunga asoslangan. N-xolinoretseptorlarni stimullovchi vositalar N-xolinomimetiklar (nikotinomimetiklar), falajlovchilar esa N-xolinoblokarorlar (nikotinoblokatorlar) deyiladi.