O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Sinaptik bo’shliq

Effektor hujayra

Nerv
impulsi

Fentolamin
Tropafen

Prozazin

5.12-Rasm: Adrenoblokatorlarning ta’sir etish nuqtalari.


Digidroergotoksin-qoramug‘ o‘simligining suvda erimaydigan alkoloidlarini qisman qaytarilish yo‘li olingan alkoloid bo‘lib, degidroergokriptin, digidroergokornin va digidroergokristinlarning aralashmasidir. Qoramug‘ o‘simligining tabiiy alkaloidlaridan farqli ularoq, digidroergotoksin bachadonga ta’sir etmaydi, balki aksincha qon tomirlarining silliq mushaklarini bo‘shashtirish va qon aylanish markazi faolligini susaytirishi hisobiga qon bosimi pasaytiradi.
Qo‘llanilishi:

• 
  xafaqon xastaligi
  
• 
  xomiladorlar toksikozi
  
• 
  periferik qon aylanishining buzilishi (reyno xastaligi)
  
• 
  feoxromatsitoma, feoxromoblastoma
  
• 
  migren.
  

Tropafen - tropin va fenilpropion kislotasining murakkab efiri hisoblanadi, ya’ni atropinga o‘xshash strukturaga ega. Kuchli α-adrenoblokator va kuchsiz M-xolinolitik ta’siriga ega. Adrenergik nervlarni yoki adrenomimetiklarni ta’sirini to‘la bartaraf etadi, periferik qon tomirlarini kengaytirib, qon bosimini pasaytiradi. Fentolamin va digidroergotoksindan ta’siri davomliligi bilan farq qiladi(soatlar).
Qo‘llanilishi: yuqorida zikir etilgan dori vositalarnikiday.
Sermion (nitsergolin)- kimyoviy jihatdan qoramug‘ alkaloidining hosilasi bo‘lib, tarkibida nikotin kislotasining qoldig‘i bor. Spazmolitik (α-adrenoblokatorlik) ta’siriga ega, ayniqsa bosh miya va periferik tomirlariga nisbatan.
Qo‘llanilishi:

• 
  bosh miyaning o‘tkir va surunkali qon aylanishining buzilishi
  
• 
  diabetik retinopatiya
  
• 
  ko‘z shox pardasining distrofik kasalliklarida
  

Noxush ta’siri: gipotenziya, bosh aylanishini, uyquni buzilishi terining qichishishi (nikotin kislotasi).
Prazozin-asosan α₁-adrenoretseptorlarga ta’sir ko‘rsatuvchi adrenoblokator hisoblanadi. Faolligi bo‘yicha fentolamindan 10 marta kuchli. U baravariga arteriya va vena qon tomirlarini kengaytirib, yurakga qon kelishini kamaytiradi, shu sababli miokardga yuklamani kamaytirib, yurak ishini yengillashtiradi. Taxikardiya chaqirmaydi, fosfodiesteraza faolligini pasaytiradi natijada s-AMF to‘planib qoladi, hujayra ichidagi Ca²⁺ konsentratsiyasini pasaytiradi. Ta’siri tahminan 30-60 min. dan keyin boshlanib, ichilganda 6-8 soat davom etadi.
Qo‘llanilishi:

• 
  xafaqon xastaligi;
  
• 
  yurak yetishmovchiligi (ayniqsa aylanishining dimlanganligi tufayli yuzaga kelgan bo‘lsa);
  
• 
  prostata bezining adenomasida (gipertrofiya)α adrenoretseptorlar bor.
  

Noxush ta’siri: kollaps (birinchi doza fenomeni), bosh aylanishi, bosh og‘rig‘i, xolsizlik, madori qurishi, uyquni buzilishi, ko‘ngil aynash, qayt qilish, kabziyat. Dori vositaning dozasini har bir bemorga aloxida belgilash kerak.