Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universitetining jizzax filiali hujayra muhandisligi fanidan laboratotiya mashg’ulotlarini bajarish bo”yicha

Material va asbob uskunalar. Eletroforez apparati, gelda chuqurcha hosil qiluvchi taroqcha, doimiy tok manbai, 120 ml 0,8% li agaroza, 0,5 l elektroforez buferi, antkonveksion eritma (namuna miqdoridan 1/4 - 1/5 mg/ml) 300 ml etidiy bromidli bo‘yovchi modda (0,5 mg/ml), rezina qo‘lqop, ximeskop, fotoapparat, sariq yoki sabzi rangli filtr, ob’ektiv uchun uzunlashtiruvchi xalqa, plyonka, foto bochka, standart proyavitel va standart mustahkamlovchi.
Tushuntirish. DNK agarozali gel elektroforezida molekulalarining o‘lchamiga va konformatsion holatiga qarab bo‘linadi. DNK molekulalarining geldagi yurish tezligi uning o‘lchami logarifimiga teskari proporsionaldir, demak ularning molekulyar og‘irligiga ham berilgan kattalikdagi DNK molekulalarining gelda yurish tezligi -geldagi agaroza miqdoriga ham bog‘liq. Molekulalarning samarali bo‘linishi uchun agaroza miqdorini to‘g‘ri tanlash lozim. Buni 12 jadval bo‘yicha amalga oshirish mumkin.

Turli o‘lchamdagi DNK molekulalarining (to‘g‘ri shaklli, kovalent-tutashgan xalqali) samarali bo‘linishi uchun ishlatiladigan geldagi agarozaning (%) miqdori.

12-jadval

Agarozaning miqdori (%)	DNK molekulalarining o‘lchami m.j.n. da
0,3 0,6 0,7 0,9 1,2 1,5 2,0	60-5 20-1 10-0,8 7-0,5 6-0,4 4-0,2 3-0,1

Bir xil kattalikdagi lekin turli konformatsion holatdagi DNK molekulalari (buralgan yopiq halqali, ochiq halqali va liniyali shakllari) agaroza gelida turli tezlikda yuradi. Ulrning qiyosi elektroforetik harakati ma’lum darajada elektroforez qo‘yish sharoitlariga buferning ion kuchiga, tok kuchiga va agarozaning miqdoriga bog‘liq. Maxsus uslullar yordamida DNK molekulalarining konformatsion holati bilan ularning geldagi joylashgan joyi orasidagi moslikni aniqlash mumkin. Ushbu amaliyotda ishlatiladigan elektroforezning standart sharoitida DNK ning kichik molekulyar og‘irlikdagi (30·10⁶ daltongacha bo‘lgan) buralgan xalqasimon shakli katta bo‘lmagan tezlikda xromosoma DNK sidan oldinda yuradi, katta molekulyar og‘irlikga (30·10⁶ daltondan yuqori bo‘lgan) ega bo‘lgan molekulalari esa kamroq tezlikda yuradi va gelda xromosoma DNK sidan yuqorida joylashadi.