Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universitetining jizzax filiali hujayra muhandisligi fanidan laboratotiya mashg’ulotlarini bajarish bo”yicha

Ishning borishi. Kartoshka va qulupnayning apikal meristemalarini o‘stirish uchun moslashtirilgan (modifikatsiyalangan) Murasige-Skuga oziqa muhitlarini tayyorlash. Oziqa muhitlari tarkibi 4-5 jadvallarga berilgan. Avvalo makro-, mikrotuzlar va vitaminlarning boshlang‘ich eritmalarini tayyorlash kerak. Odatda, Murasige va Skuga oziqa muhitlari quyidagi birikmalardan tayyorlanadi.
1. NH₄NO₃, KNO₃, KN₂PO₄, MgSO₄ · 7H₂O (MgSO₄ ni cho‘kmaga tushishini oldini olish uchun, qizdirmasdan oxirida solinadi);
2. CaCl₂ eritmasi;
3. Temir xelati eritmasi (FeSO₄ va Na₂EDTA eritmasi birgalikda qaynagunga qadar qizdirilganda temir xelati hosil bo‘ladi);
4. Mikro elementlar eritmasi.
Boshlang‘ich eritmalar uchun kerakli tuzlar miqdori va boshlang‘ich eritmalarning oziqa muhit uchun kerakli miqdorlari 1-jadvalda keltirilgan.

Murasige-Skuga bo‘yicha boshlang‘ich eritmalar tayyorlash

1-jadval

Oziqa muhitning tarkibiy qismi		Qo‘shimchalar
Makrotuzlar boshlang‘ich eritma uchun	g/l	1 litr oziqa muhit uchun 50 ml boshlang‘ich eritma olinadi
NH4NO3 KNO3 CaCl2 (suvsiz) yoki CaCl2·2H2O KN2PO4 MgSO4 · 7H2O yoki suvsiz	33 33 8,8 13,8 3,6 7,4
Mikrotuzlar, 100 ml boshlang‘ich eritma uchun	mg/l	1 litr oziqa muhit uchun 1 ml boshlang‘ich eritma olinadi
H3BO3 MnSO4·4H2O ZnSO4 KI Na2MoO4·2H2O CuSO4 · 5H2O CoCl2 · 6H2O	620 2230 860 83 25 25 25
100 ml boshlang‘ich eritma uchun	mg	1 litr oziqa muhit uchun 5 ml boshlang‘ich eritma olinadi
Fe-xelat EDTA	557 745

Tayyorlangan eritmalarni og‘zi zich yopiladigan idishlarga solib, qog‘oz yorliq yopishtirib, muzlatgichda saqlash lozim. Temir xelati to‘q rangli shisha idishda saqlanadi. Vitaminlarning o‘ta to‘yingan eritmalari aolhida-alohida tayyorlanadi va pensillin idishlarida saqlanadi. Eritmalar tayyorlash uchun vitaminlar o‘n martalik og‘irlikda o‘lchanib 10 ml suvda eritiladi. SHu eritmaning 1 ml miqdori 1 litr Murasige-Skuga eritmasini tayyorlash uchun etarlidir. Endi boshlang‘ich eritmalardan foydalangan holda keyingi darslarda kartoshka va qulupnay apikal meristemalarini o‘stirish uchun oziqa muhitlari tayyorlash kerak. O‘lchami 1 litrli kimyoviy stakanga saxaroza solib idishning yarmigacha distillangan suv quyib isitiladi, saxaroza erigandan so‘ng, xona haroratigacha sovitiladi va unga makro-, mikrotuzlarning boshlang‘ich eritmalari va vitaminlar kerakli miqdorda solinadi (1 jadval). Kartoshka apikal meristemasini o‘stirish uchun oziqa muhitga aktivlangan ko‘mir (4-jadval) va regulyatorlar: GK, kinetin, adenin solinadi. Gibberal kislotasi bir necha tomchi spirtga eritilib, ozgina suv qo‘shiladi va oziqa muhitga solinadi. Sitokininlar suvda yaxshi erimaydi, balki ishqor, kislota, etil spirti va etil efiri eritmalarida yaxshi eriydi. Sitokinin eritmalari tayyorlash uchun gormonlarga ozgina (3-5 ml) distillangan suv, 0,5-1 ml 0,1 N KOH qo‘shib aralashtiriladi va eriguncha isitilib, so‘ngra oziqa muhitga solinadi. So‘ng albatta eritmaning rN i o‘lchanadi, rN ko‘rsatgichi 5,5-5,6 atrofida bo‘lishi kerak. Eritma rN normaga to‘g‘ri kelmagan hollarda oziqa muhitga 0,1 M HCl eritmasidan qo‘shiladi. Bir vaqtning o‘zida boshqa stakanga agar-agar eritiladi. Buning uchun suvda ivitilgan agar (7 g) elektroisitgichda to‘liq erigunga qadar qizdiriladi va harorat 50⁰ S ga tushguncha saqlab turiladi. So‘ng agarni tuzlar, vitaminlar va saxaroza bilan birga idishga solib, eritmaning hajmini suv bilan 1 litrga etkazish kerak. Oziqa muhitini probirkalarga solib (taxminan 1/3 hajmda), probirkalar og‘zi paxta tiqinlar bilan yopiladi. Oziqa muhitlari avtoklavda sterillanishi kerak.