O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

11.5 - rasm. Suv omborlarida suv sathining yil davomida o‘zgarishi. 
1-Kattaqo‘rg‘on suv ombori (1958 - y.),
2- Qayroqqum suv ombori (1961 - y.) 
Suv omborlarining suv balansi.
Suv omborlarida suv hajmi doim 
bir xil miqdorga ega bo‘lmaydi. U turli yo‘llar (suv omborlarida suv 
yuzasidan bo‘ladigan bug‘lanish, suv ombori kosasi tubiga shimilish) bilan 
kamayib tursa, bu kamayishni suv omboriga qo‘shiladigan suvlar-daryolar 
keltirib quyadigan suvlar, atmosfera yog‘inlari to‘ldirib turadi. Ana shu 
sarflanuvchi va to‘ldiruvchi elementlarni hisobga olish bilan suv 
omborlarining suv balansi tenglamasi tuziladi. Demak, mazkur 
tenglamalarda qatnashuvchi elementlarni ko‘llardagi kabi quyidagi ikkita 
guruhga ajratish mumkin: 
1) to‘yintiruvchi elementlar guruhi.
Bu guruhga quyidagilar kiradi:
 
- suv ombori yuzasiga tushadigan yog‘inlar - X; 
- suv omboriga daryolardan kelib qo‘shiladigan suvlar - U
k
; 
- suv omboriga qo‘shiladigan yer osti suvlari - U
er
; 
- suv ombori yuzasida suv bug‘larining kondensatsiyasi – K. 
2) sarflanuvchi elementlar guruhi,
quyidagi tashkil etuvchilardan 

---

158 
iborat: 
- suv ombori yuzasidan bo‘ladigan bug‘lanish - Z; 
- suv omboridan oqib chiqadigan suvlar - U
ch
; 
- suv ombori tubiga shimiladigan suvlar - U
sh
; 
- suv omboridan xalq xo‘jaligi maqsadlarida foydalanish uchun 
olinadigan suv - q. 
Yuqoridagilarni bilgan holda suv balansi tenglamasini quyidagicha 
yozish mumkin: 
X + U
k
+ U
er
+ K = Z + U
ch
+ U
sh
+ q 


W , 
tenglamadagi 

W - o‘rganilayotgan vaqt (oy, yil, ko‘p yil) davomida suv 
omboridagi suv hajmining me’yorga nisbatan o‘zgarishini ifodalaydi. 
Tenglamadagi barcha ifodalarni hajm birligida (m
3
, km
3
) ifodalagan 
ma’qul.