O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

11.2. Ko‘llar morfologiyasi va morfometriyasi 
Ko‘llarning suv yuzasi maydoni, uni chegaralab turgan 
qirg‘oq 
chizig‘i va 
ko‘l kosasining shakllari 
ko‘llar morfologiyasini 
ifodalaydi. yer 
yuzasida barcha morfologik belgilari bo‘yicha aynan o‘xshash bo‘lgan 
ko‘llarni topish murakkab vazifa hisoblanadi. Ko‘llar shakli, 

---

145 
o‘lchamlarining sonli qiymatlarda ifodalanishi 
ko‘llar morfometriyasi 
deb 
yuritiladi.
Ko‘llarning 
shakl 
va 
o‘lchamlari, 
ya’ni 
morfometrik 
ko‘rsatkichlarini aniqlash uchun ularning 
izobatlarda
ifodalangan tegishli 
masshtabdagi plani bo‘lishi kerak. 
Suv havzalarida, jumladan, okeanlar, 
dengizlar, ko‘llar va daryolarda bir xil chuqurlikka ega bo‘lgan 
nuqtalarni 
tutashtiradigan 
chiziqlar 
izobatlar 
deb 
nomlanadi.
Ko‘llarning izobatlarda ifodalangan plani ko‘l yuzasini syomka qilish va 
ko‘lda bajarilgan chuqurlik o‘lchash ishlari ma’lumotlari asosida chiziladi.
Ko‘llarning morfometrik ko‘rsatkichlarini ikkita, ya’ni 
suv yuzasi 
va 
ko‘l kosasi 
guruhlariga bo‘lib o‘rganamiz.
I. 
Ko‘llar suv yuzalarining shakl va o‘lchamlari 
ko‘lning suv 
yuzasi, uning maydoni, uzunligi, kengligi, qirg‘oq chizig‘i va izobatlar 
uzunligi, ularning egri-bugriligi kabi ko‘rsatkichlar orqali ifodalanadi. 
Ko‘l yuzasi 
maydoni "0" izobat, ya’ni qirg‘oq chizig‘i bilan 
chegaralanadi. Bu ko‘rsatkich orollar maydonini qo‘shib yoki ularni 
hisobga olmay aniqlanishi mumkin.