O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi

Bosh miya nervlari. Akulasimon baliqlar bosh miya bo'limla-ridan bir-biriga simmetrik joylashgan o'n juft bosh miya nerv-lari chiqadi. Bosh miya nervlari odatda ikki nom - tartib rakamlari va o'z nomlari bilan belgilanadi:
I. Juft xidlov nerv lari hidlov bo'laklaridan chiqadi. Nerv tolalari hidlov xaltasining shilimshiq pardasida joylashgan sezuvchi hujayralarning o'simtalaridan iborat bo'lib, faqat sezish xususiyatiga ega.
II. Juft ko'ruv nervi miyaning tagidan chiqib, ko'z kosasidagi ko'z soqqasining to'r pardasida tarmoqlanadi. Bu nerv kam faqat sezuvchi nervdir.
III. Ko'zni harakatlantiruvchi juft nerv o'rta miyaning pastki yuzasidan chiqadi (uni ko'rishi uchun o'rta miyani bir oz yon tomonga surish lozim). Bu nerv bosh skelet devorini teshib o'tib, ko'z to’g’ri muskullarining asosida shoxlanadi va pastki qiya, pastki va ichki hamda ustki to’g’ri ko'z muskullariga boradi (79-rasm).
IV. Juft haltak nerv o'rta miya bilan uzunchoq miya oraliqidan chiqadi (preparatda u miyacha ostidan chiqqandek ko'rinadi). Bu nerv o'rta miya qopqog’i orqali o'tib ko'z kosasi devorining oldingi qismida ko'zning ustki qiya muskulida tarmoqlanadi. Bosh miyaning boshqa qolgan nervlarining hammasi uzunchoq miyadan chiqadi.
V. Juft uchlik nerv murakkab nerv hisoblanadi, u uzunchoq miyaning oldingi qismi yon devoridan yo'g’on ildiz bilan boshlanib, darhol bir necha tarmoqlarga bo'linadi. Shulardan ko'zga, lunjga, yuqori va pastki jag’ga boradigan tarmoqlar eng kattalari hisoblanadi. Uchlik nerv funktsiyasi jhatidan aralash, ya'ni kam sezuvchi, kam harakatlantiruvchi nervdir.
VI. Uzoqlashtiruvchi juft nerv uzunchoq miyaning ostidan chiqadi, lekin preparatda uning chiqqan joyi ko'rinmaydi. Bu nerv ko'zning sirtqi to’g’ri muskulini innervatsiyalaydi.
VII. Juft yuz nervi. Bu nerv uchlik nervga juda yaqin yondosh bo'lib, uning ketidan chiqadi, shuning uchun kam ularning asoslarini bir-biridan ajratish qiyin. Yuz nervi kam bir necha tarmoqlarga bo'linib, shulardan ko'z, tanglay va til osti tarmoqlari eng yiriklari hisoblanadi. Uchlik nerv singari yuz nervi kam aralash nerv bo'lib, uning ko'z va tanglayga boradigan tarmoqlari sezuvchi, til osti tarmoqi esa aralashdir (sezuvchi va harakatlantiruvchi).