O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

1
1.5-rasm. A) Simsiz tashqi tarmoq kartasi B) Simli tashqi tarmoq kartasi C) Asosiy 
platadagi tarmoq kartasi (1-raqam) 

---

15 
1.4.
 
Kompyuter tarmoqlari tarixi 
Kompyuter tarmoqlari (maʼlumotlarni uzatish tarmoqlari yoki hisoblash 
tarmoqlari) ikkita asosiy ilmiy-texnik yo‘nalishning rivojlanishi natijasidir: 
telekommunikatsiya va kompyuter texnologiyalari
. 
Birinchi kompyuter tarmog‘i hisoblanmish ARPANET tarmog‘i Los-Anjeles 
shtatidagi Kaliforniya universiteti, Stenford tadqiqotlar markazi, Yuta universiteti 
va Santa-Barbaradagi Kaliforniya universiteti tomonidan 1969-yilda yaratilgan. 
Ushbu tarmoq yuqoridagi 4 ta muassasani birlashtirgan. Keyinchalik tarmoq 
kengayib, rivojlanib boradi, undan boshqa fan sohalari olimlari ham foydalana 
boshlaydi. Ushbu tarmoqning yaratilishi AQSh Mudofaa vazirligi tomonidan 
moliyaviy qo‘llab-quvvatlangan. 
1.4.1. Mini kompyuterlar 
70 yillarning boshida kompyuter tarmoqlarining evolyutsiyasiga katta taʼsir 
ko‘rsatgan muhim hodisa ro‘y berdi. 
Texnologiyalarning rivojlanishi natijasida kompyuter komponentlarini ishlab 
chiqarish sohasida katta integral sxemalar paydo bo‘ldi. Integral sxemalarning 
arzonligi, boy funksional imkoniyatlari mini kompyuterlarning yaratilishiga olib 
keldi. Ushbu mini kompyuterlar meynfreymlarga haqiqiy raqobatchi bo‘ldi.
Natijada katta bo‘lmagan tashkilotlar bo‘limlari ham o‘zining kompyuteriga 
ega bo‘ldi. 70 yillarning o‘rtalarida PDP-11, Nova, HP mini kompyuterlari keng 
qo‘llanila boshlandi.
Mini kompyuterlar texnologik qurilmalarni boshqarishda, tashkilot 
darajasidagi boshqa ishlarda qo‘llanilgan. Shunday qilib, tashkilot doirasida 
kompyuter resurslarini taqsimlash konsepsiyasi paydo bo‘ldi. Lekin tashkilotning 
kompyuterlari hali ham avtonom tarzda ishlar edi (1.6-rasm). 
Barcha 
lokal 
tarmoqlar 
texnologiyalari 
standartlari 
paketlarni 
kommutatsiyalash prinsipiga asoslanadi. Ushbu kommutatsiya prinsipi global 
tarmoqlarda maʼlumotlarni uzatishda o‘zining afzalliklarini isbotlagan.

---

16 
Tarmoq texnologiyalari standartlari lokal tarmoqni qurishni osonlashtirdi. 
Lokal tarmoqni qurish uchun biron standartga (masalan 
Ethernet
) mos tarmoq 
kartasini, standart kabelni olish, so‘ng kabelni tarmoq kartasi portiga ulash hamda 
biron tarmoq OT-ini (masalan, 
Novell
NetWare
) o‘rnatish kerak. Shundan keyin 
tarmoq ishlashni boshlardi, keyinchalik boshqa kompyuterni ulashda muammo 
bo‘lmaydi. Albatta boshqa kompyuterda ham mos standartni qo‘llab-quvvatlaydigan 
tarmoq kartasi bo‘lishi kerak.