O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

2.6-rasm. Aktiv daraxt topologiya 
K
K
2.7-rasm. Passiv daraxt topologiya. K- konsentrator 
Odatda, turli topologiyalar elementlaridan hosil bo‘lgan «Yulduz-shina» (2.8-
rasm) va «Yulduz-halqa» (2.9-rasm) topologiyalari ham qo‘llanadi. 
Konsentrator
2.8-rasm. «Yulduz-shina» topologiya. 

---

27 
«Yulduz-shina» (star-bus) topologiyasi «Shina» va «Passiv yulduz» 
topologiya elementlaridan foydalanib hosil qilingan. Bu holda konsentratorga 
kompyuterlar va shina segmentlari ulanadi. 
«Yulduz-halqa» (star-ring) topologiyada esa halqaga kompyuterlar emas, 
balki maxsus konsentratorlar ulanadi, konsentratorlarga esa kompyuterlar 
yulduzsimon qilib ulanadi. Bu topologiya «Yulduz» va «Halqa» topologiya 
afzalliklarini birlashtirish imkonini yaratadi. 
2.9-rasm. «Yulduz-halqa» topologiya. 
“To‘liq ulangan” topologiyada har bir uzel boshqa barcha uzellar bilan 
ulangan bo‘ladi (2.10-rasm). Har bir uzelda tarmoqdagi uzellar soniga mos aloqa 
portlari bo‘lishi kerak. 
2.10-rasm. “To‘liq ulangan” topologiya 

---

28 
Katakli topologiyada uzellar bir-biriga ulangan va har bir uzel boshqa uzellar 
uchun kommutator vazifasini bajaradi (2.11-rasm). Ushbu topologiyadagi tarmoqni 
qurish va sozlash juda qiyin, ammo bunday topologiya bilan ishdan chiqishga yuqori 
bardoshlilikni taʼminlash mumkin. 
2.11-rasm. “Katakli” topologiya 
Tarmoq tarkibiga kirgan kompyuterlarning fizik o‘rni tarmoq topologiyasini 
tanlashga, umuman olganda, kam taʼsir ko‘rsatadi, har qanday kompyuterlarni 
joylashish holatidan qatʼiy nazar, oldindan tanlangan topologiya bo‘yicha xohlagan 
vaqtda ulash mumkin (2.12-rasm). Agarda, ulanayotgan kompyuterlarning fizik 
joylashgan o‘rni doirasimon bo‘lsa ham ularni bemalol «Yulduz» yoki «Shina» 
topologiyalari bo‘yicha ulash mumkin. Aksincha, kompyuterlar qandaydir markaz 
atrofiga joylashgan bo‘lsa, ularni o‘zaro «Shina» yoki «Halqa» topologiya 
ko‘rinishida ulash mumkin. Kompyuterlar bir chiziq bo‘ylab joylashgan taqdirda 
ham, ularni o‘zaro «Yulduz» yoki «Halqa»simon ulash mumkin. 

---

29