|
Rene Jil metodikasi. – Muallifning ushbu testi bolalarning shaxslararo munosabatlari hamda uning oilaviy munosabatlarning idrok qilingan sohasini tadqiq qilish uchun moʻljallangan. Metodikaning maqsadi bolaning ijtimoiy moslashuvchanligi, uning atrofdagilar bilan aloqasi va munosabatini ochishdir. Metodika vizuval – verbal xarakterda boʻlib, bolalar bilan kattalar rasmi tasvirlangan. Vazifalar 42 ta rasm va matn shaklidan berilgan savollardan tuzilgan. Test bilan ishlashdan avval – bolaga rasm asosida berilgan savollarga javob berishligi tushuntiriladi. U rasmlar bilan tanishib chiqqach, savollarni oʻqib javob beradi. Lekin bu metodika sof proyektiv emas, balki anketa va proyektiv testlar oraligʻida turuvchi test turkumi hisoblanadi.
“Geometrik figuralar testi” proyektiv xarakterdagi metodikalar sirasiga kiradi . Metodika muallifi E. Mox hisoblanadi. E.Mox oʻz testida inson qiyofasini ifodalashda uchta geometrik figuradan foydalandi. Yani aylana, uchburchak, kvadratni tanladi. Ular kaysidir maʼnoda inson proyeksiyasini bashorat qiladi.
Aylana shakl – Insonning mayl sohasi, hissiyot olami, emotsional kechinmalarining kanday tusga egaligini anglatadi. Agar tekshiriluvchilar chizishda aylanadan koʻp foydalansalar.
Uchburchak shakl-insonning fantaziyalarini anglatib qay darajada undan foydalanganligini anglatadi. Bu uchburchak shakldan bir rasmda qancha koʻp foydalanganligi bilan belgilanadi.
Kvadrat shakl-insondagi aql sohasi boʻlib, ratsional imkoniyatga qaratilgan. Test talabiga koʻra tekshiriluvchi vazifada foydalangan figuralar soni 10 tadan oshmasligi kerak. Yuqoridagi misollardan koʻrinib toʻribdiki, bugungi kunda proyektiv testlarsiz amaliy psixologiyani yutuqlarini sezish qiyin. Garchi ular milliy muhitimizga toʻla javob bermasada, ularni modifikatsiya qilish, qayta ishlab chiqish fanimiz salohiyatini yanada oshirishi mumkin.
Shaxs diagnostikasida proyektiv metodikalardan foydalanish
Proyektiv texnika psixodiagnostikada keng qoʻllanilsada, har bir proyektiv testlardan foydalanish uchun testlarga qoʻyiladigan psixodiagnostik talablarga rioya qilish zarur. Lekin, ushbu testlarni standartga solish murakkabdir. Prognozlik xarakteriga koʻra , bir qarashda oddiy koʻrinsada , chet elda bu metodikalr keng imkoniyatli testlar, deb qaraldi. Proyektiv metodikalarning diagnostik qimmatiga eʼtibor berishdan oldin,uning qoʻllanilish sohalariga eʼtibor berish lozim.
1.Kadrlarni saralashda,kasbga yoʻnaltirishda.
2.Oʻquv faoliyatini oʻrganishda va tarbiya jarayonini samarali olib borishda.
3.Ijtimoiy xulq – atvorni aniqlashda .(“Oila rasmi” testi misol).
4.Harbiy chaqiruvga kelayotgan yoshlarni psixologik ekspertiza qilishda.(Masalan,Psixik holatlarning asosiy parametrini aniqlash testi).
5.Sud-psixologik ekspertizasida jinoyatchi motivlari va maqsadlarini ochishda (Masalan,TAT testi orqali oʻsmir jinoyatchilarni).
6.Pisxoterapivtik yordam va psixologik konsultatsiyalar jarayonida mijozlarni oʻrganishda (masalan “Agressivlik testi” va “Frustratsiyali vaziyat testi” orkali).
7. Amaliy psixologlarning turli foliyatida (oliy taʼlim va maktab taʼlimida taʼlim va tarbiya muammosida).
Yuqoridagi talablar qoʻllanilish sohasi talabi boʻlsa, tadqiqodchilar uchun avvalo, testning nazariy asosini bilishi va testni aprobatsiya qila olishi, asosiy talabdir. Bundan tashqari klinik psixologiyada bolalarning normal rivojlanishi va anomaliyalarini aniqlashda ham qoʻllanilgan.Bu hol yana test imkoniyatlari yuqoriligini va ishonchliligini koʻrsatadi.Lekin natijalar baʼzida standartlikni talab etadi.
Ularda tadqiqot oxirida forigʻlanish, qutulish holati sodir boʻlganligi, proyektiv texnikaning yana bir oʻziga xos jihati ekanligi isbotlandi. Proyektiv texnika asosan qoʻyidagi materiallar bilan amalga oshirilgan. Suv, loy, metal parchasi, kubikchalar kabi materiallarni oʻz ichiga oladi. Terapevtik oʻyinlarning birida, bolalarga qismlarga ajratilgan qoʻgʻirchoq berilgan. Ularni yigʻish holati bolalardagi agressiv holat va ota-onalariga boʻlgan munosabatni belgilagan. Teatr koʻrinishidagi oʻyinlar bolalarda emotsional koʻtarilish va katarsis (forigʻlanish) holatini olib kelgan. Test texnikasini bola bajara olmasa, ularga qoʻshimcha ravishda kichik suhbat va intervyu oʻtkazilgan. Asosiy muoammo esa test oʻtkazish emas, tadqiqodchilarning test talablaridan qoʻrqishi, yaʼni validlik va ishonchlik natijalarni olishdan qoʻrqish. Klinik psixologiyada test natijalaridan norma olishda tekshiruvchilardagi qobiliyatlar alohida bosqichga etapga solinadi. Baʼzi olimlar Rorshax testi va TAT testini tahlil etishda ularni falsifikatsiya qilish kerakligini taʼkidlaydilar.Tekshiruvchilar javoblaridan qoniqmasalar tadqiqodchi yordam berishi va hohishlarini hisobga olishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
