O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti jurnalistika fakulteti filologiya va tillarni o‘qitish: o‘zbek tili yo‘nalishi

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY 
UNIVERSITETI 
Jurnalistika fakulteti filologiya va tillarni o‘qitish: o‘zbek tili
yo‘nalishi
“Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi” fanidan
Kurs ishi
Mavzu: Turkiy tillarda terminalogiya masalalari
Bajardi: Narziqulov Bexro'z 
Tekshirdi: Rasulov Namoz
Toshkent – 2021

---

Mundarija:
Kirish. 
I. BOB. TURKIY TILLARDA TERMINALOGIYA MASALALARI O'ZBEK 
TILI MISOLIDA
 
1.1.
Termin va terminalogiya 
1.2. O'zbek terminologiyasining shakllanish bosqichlari. 
1.3. O'zbek tili so'z boyligida sohaviy terminlar va ularning til 
xususiyatlari
Bob bo‘yicha xulosalar. 
II. BOB. TERMINALOGIYA MASALALARI
2.1. O'zbek terminalogiyasining leksik-genetik xususiyatlari.
2.2. Terminalogiya masalalari bo'yicha ilmiy adabiyotlar tahlili. 
Bob bo‘yicha xulosalar.
Umumiy xulosalar. 
Foydalanilgan adabiyotlar. 

---

Kirish. 
Hozirgi paytda dunyo tilshunosligining diqqat markazida turli xil 
mavzular bilan birga terminologiya ham turibdi. Aynan shu davrda 
zamonaviy tilshunoslik fanida yanada keng ma’no kasb etgan va chuqurroq 
o‘rganilayotgan “terminologiya”ni topish mushkul vazifaladan biri 
hisoblanadi. Terminologiya zamonaviy lingvistik tadqiqotlarning aktual 
yo‘nalishlaridan biridir. Hozirgi vaqtda terminologiya masalasining o‘sib 
borishi, bir tomondan, ilmfanning dinamik rivojlanishi tufayli yangi 
tushunchalarning ko‘payib borishi sababli deb qaralsa, ikkinchi tomondan, 
terminlarning shakllanish jarayoni, rivojlanishi va funksiyasi kabi 
masalalarning yetarli darajada o‘rganilmaganligi bilan bog‘liq hodisa deb 
izohlanadi. Terminalogiya har bir til so’z boyligining juda kata qismini tashkil 
etadi. Uning juda tez rivojlanishi ham bejiz emas, chunki u yangi so’zlar 
yasash imkonini beradi.Biror tilning terminologiyasi ko’p terminlar tizimidan 
tashkil topgan. Bilim, sanoat yoki madaniyatning biror maxsus sohasidagi 
biror so’z yoki so’z birikmasi termin deb ataladi. Termin ifoda etayotgan 
biror so’zning mazmuni mavzuli biror adabiyotda izohlash orqali talqin 
qilinadi. So’z ifodasi lingvistik termin deb hisoblanishi mumkun deb yozgan 
edi Z.Xarris va I.F.Frizyslar. Ular deskriptiv lingvistika tarafdorlaridan bo‘lib, 
so‘z ifodasini quyidagicha ta’riflaydilar: “So‘z ifodasi insonning har qanday 
nutqi bo‘lib, u sukutdan oldin yoki keyin ifoda etilishi mumkin”. Fanning har 
bir bo‘limi yoki maktabi o‘z tabiati va metodlariga moslab maxsus 
terminologiyani rivojlantiradi. Bunday maxsus terminologiya ilmiy
izlanishning muhim qismi bo‘lib, o‘ta muhim ahamiyatga ega. Chunki u 
rivojlanishga katta hissa qo‘shadi.
Turkiy tillarning shakllanishi va taraqqiyoti, ularning o‘zaro 
munosabati, bir -biriga ta’siri masalalari turkiy filologiyaning asosiy tadqiq 

---

obyekti sanaladi. M.Qoshg‘ariy mashhur “Devoni lug‘ot-it turk” asaridayoq 
turkiy tillarni taqqoslash usulidan unumli foydalangan edi. Bu mavzu orqali 
turkiy filologiyaning o‘rganilishi masalasi emas, balki turkiy tillarni diakron 
va sinxron planda qiyosiy o‘rganishga oid tadqiqotlar mazmuniga e’tibor 
qaratiladi, Bunday tadqiqotlar mundarijasini uch qismga bo‘lib o‘rganish 
maqsadiga muvofiqdir. Birinchisi, XX asr boshlarigacha bajarilgan ilmiy 
ishlar, ikkinchisi, hozirgi davrda qilingan ishlar va uchinchisi, chet el olimlari 
tomonidan bajarilgan tadqiqotlar: