O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi maktabgacha va boshlang’ich ta’lim metodikasi kafedrasi qarshi davlat universiteti tabiatshunoslik va uni o'qitish metodikasi fani bo'yicha m a ' ruzalarmatn I

Ishni bajarish tartibi:
- talabalar geografik qobiqlarning tuzilishi va xususiyatlariga oid adabiyotlardan ma‘lumotlar yig’adilar;
- talabalar faoliyatdagi darsliklardan mavzuga dars ishlanmasi tuzadilar va tahlil qiladilar;
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyasi: ma’ruza, “Klaster”, “Bumerang” metodi.
Adabiyotlar: A2; A3; A4; Q2; Q4; Q10.


6-mashg’ulot
Tiriklik belgilari (2 soat)
Reja:
1. Yer yuzasida tiriklikning paydo bo’lish tarixi va olimlarning qarashlari
2..Hujayraning oziqlanishi, rivojlanishi va ko‘payishi.
3 Bir hujayrali va ko’p hujayrali o’simliklar va hayvonlar
Amaliy topshiriq:
Hayvon va o’simliklar hujayrasining farqli tomonlarining tahlil qilib kelish


Umumiy ma’lumot: . Hujayra haqidagi ta’limotlar hujayraning kashf etilishi mikroskopning yaratilishi bilan bog‘liqdir. Mikroskop so‘zi grekchadan olingan bo‘lib, “mikro” kichik, “skopeo” ko‘raman degan ma’noni anglatadi. 1609 yili birinchi bo‘lib mikroskopni Galiley yaratdi. Uning mikroskopi juda sodda tuzilgan linza va qo‘rg‘oshin turupkadan iborat edi. 1665 yili ingiliz olimi Robert Guk birinchi bo‘lib mikroskopdan obyektlarni tekshirish maqsadida foydalandi. U mikroskop yordamida ukrop, buzina, kamish, pukak hamda boshqa o‘simlik to‘qimalarida juda mayda tutash bulaklarni topdi va ularni kletkalar deb atadi. (“Kletka” grekcha “Ketos”) so‘zidan olingan bo‘lib, bo‘shliq degan ma’noni anglatadi. Hujayraning kattaligi mikron (mk) millimetrning mingdan bir bo‘lagini tashkil etadigan kattalik bilan o‘lchanadi.
Hujayra o‘simlikning eng mayda tirik qismi bo‘lib hisoblanadi. Hujayra nafas oladi, oziqlanadi, o‘sadi va bo‘linib ko‘payadi. O‘simliklar xujayrasining shakli va o‘lchami nihoyatda xilma-xildir. Bir xujayrali organizmlarning xujayrasi, asosan ovalsimon, shar yoki egik tayokcha shaklida bo‘ladi. Ko‘p xujayrali organizmlar xujayrasining shakli va o‘lchami ularning holat i va bajaradigan funksiyasiga bog‘liq. Shuning uchun ular ustinsimon, ko‘p qirrali, yumalok, urchuksimon va cho‘zik bo‘lishi mumkin.
O‘simliklar tanasidagi hujayralarning soni ham har xildir. Bir hujayrali organizmlar bakteriya, ayrim suv o‘tlari va zamburug‘larda bitta, ko‘p hujayrali organizmlarda bir necha milyaardgacha bo‘ladi.