O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus talim vazirligi jizzax politexnika instituti «Bino va inshootlar Qurilishi»

6. KONSTRUKTIV QISMNI ISHLASH.
Loyihalanadigan binoning konstruktiv elementlarini loyihalash ishlarini amalga oshirishda binoda qo‘llanilgan barcha konstruktiv elementlarni tanlab olinganligi va ularning ishlash xususiyatlari haqida xarakteristikalar berilmog‘i lozim.
Poydevorlar - bino va inshootlarda er osti konstruksiyalari sanalib, binodan beriladigan barcha yuk va yuklanishlarni qabul qilib asos yani zaminga uzatish uchun xizmat qiladi.

Devorlar – binolarda mo‘ljallanishi va joylashishi bo‘yicha tashqi va ichki devorlarga bo‘linib, bir vaqtning o‘zida ham binoni tashqi tasirlardan himoyalovchi va yuqoridan berilgan yuk va yuklanishlarni poydevorlarga uzatuvchi hisoblanadi. YUk ko‘taruvchi devorlar ichki va tashqi devorlar sifatida loyihalanib, binodan beriladigan tik va bo‘ylama yo‘nalishdagi kuch va kuchlanishlarni qabul qilib poydevorlariga uzatadi va albatta o‘z poydevorlariga ega bo‘lishi shartdir. G‘isht-tosh konstruksiyali devorlar ikki va kup katorli zanjirli terish usulida amalga oshirilib 120, 250, 380, 510 va 640 mm. qalinlikka ega bo‘ladi. Mayda blokli devorlar (keramik, engil betonli, tabiiy tosh mahsulotli va h.k.) uch yoki to‘rt qatorli terish usulida yaratilib 190, 390 va 590 mm. qalinlikka ega bo‘ladi. G‘isht-tosh va mayda blokli konstruksiyalardan loyihalangan binolarda lentali deraza o‘rinlari loyihalanganda bino elementlari qatoriga o‘rab turuvchi to‘sinlar (obvyazochnыe balki) ham kiritiladi.

Alohida tayanchlar – binolarda yuk qabul qiluvchi tik yo‘nalishdagi konstruksiyalar bo‘lib, to‘sinlar orqali orayopma va boshqa elementlardan yuk va yuklanishlarni qabul qilib poydevorlarga uzatish uchun xizmat qiladi. Konstruktiv echimiga qarab alohida tayanchlar, mayda o‘lchamli mahsulotli, temir betonli yoki metall mahsulotlardan bo‘lishi mumkin.

Orayopmalar - binolarda xonalarni tik yo‘nalishda bir biridan ajratuvchi konstruksiyalar bo‘lib, doimiy va vaqtinchalik yuklarni qabul qilib yuk ko‘taruvchi konstruksiyalarga uzatadi. Mo‘ljallanishiga qarab orayopmalar binolarda pastki (texpodpole va 1 qavat orasida), erto‘la usti (erto‘la va 1 qavat orasida), qavatlararo (1 va yuqori qavatlar orasida) va chordoq (so‘nggi qavat va chordoq) tarzda loyihalanadi.