O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

Bilaman	Bilishni xohlayman
Bilib oldim.

“UCH FAZALI TRANSFORMATOR CHO’LG’AMLARINING ULANISH GURUHLARINI TAJRIBA YO’LI BILAN ANIQLASH”

Transfomatorlarning chulg‘amlari bir qancha talablarni qoniqtirishi shart. Bulardan asosiylari quyidagilar:

- chulg‘am uchun ishlatiladigan misning kamyobligini hisobga olib, uning ishlab chiqarilishidagi xarajatlari minimal va transformatorning ishlash jarayonidagi foydali ish koeffitsienti mumkin qadar maksimal bo‘lishi lozim;

- chulg‘amning issiqlik ajratish jarayoni standart talablarini qondirishi shart, agar chulg‘am harorati bu shartdan oshsa, transformatorning umri keskin qisqaradi;

- transformatorning bexosdan qisqa tutashuvidan hosil bo‘ladigan elektrodinamik kuchlarning chulg‘amga ta’siri ayanchli bo‘lmasligi lozim;

- kuchlanishning bexosdan oshib ketishiga chulg‘amning elektrik va mexanik bardoshlik qobiliyati mavjud bo‘lishi shart.

Bu talablar ko‘pincha bir-biriga ziddir. Masalan, misning harajati kamaytirilsa, chulg‘amdagi tokning zichligi ortib, undagi quvvat isrofi ortadi va shu tufayli, f.i.k. kamayadi. CHulg‘amlar issiqlik darajasi oshuvi yuqoriroq mo‘ljalda qilinsa, transformator savlati (gabariti) kamayadi, zero uning umri qisqaradi. SHuning uchun chulg‘amlarning hozirgi zamon tuzilishlari, ayniqsa yuqori kuchlanishli transformatorlar chulg‘amlari tuzilishi, tajribalarda tekshirilgan uzoq muddatli izlanish ishlarining mahsulidir. YUqori kuchlanishli (yu.k.) va quyi kuchlanishli (q.k.) chulg‘amlarning bir-biriga nisbatan joylashishiga ko‘ra chulg‘amlar ikki turga bo‘linadilar: a) konsentrik va b) almashinuvchi chulg‘amdir.