O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

2. VINTSIMON CHULG‘AM

Bu turdagi chulg‘amlar bir necha parallel o‘tkazgichlardan iborat

bo‘ladilar (1.8-rasm). CHulg‘amning o‘ramlari qadami bir yoki bir necha

yurishli bo‘lgan vint chiziqlari singari joylashtiriladilar. Har bir yurish yonma-yon joylashtirilgan 4 tadan 20 tagacha parallel o‘tkazgichlardan iborat. O‘ramlar orasida, hamda shoxobchalar (yurishlar) orasida sovutish moy o‘tar kanallari mavjud.

Vintsimon chulg‘amlarni izolyasion materialdan yasalgan silindrga

joylashtirilgan uzun ensiz tayoqlarga yoki muvaqqat po‘lat silindrsimon

qolipga o‘raladi. Vintsimon chulg‘amning parallel o‘tkazgichlari konsentrik

joylashganligi uchun chulg‘am o‘qidan har bir masofalarda joylashganlar

va shu sababli har xil uzunlikka egadirlar. Bu esa o‘tkazgichlar aktiv qarshiliklarining har xilligiga sabab bo‘ladi. Parallel o‘tkazgichlarning tarqoq magnit oqimida har xil joylashganligi ular induktiv qarshiliklarning har xilligiga olib keladi. Parallel o‘tkazgichlardagi toklarning tekis taqsimlanishini va qo‘shimcha quvvat isroflarini kamaytirish maqsadida vintsimon chulg‘amlardagi o‘ramni hosil qiluvchi parallel o‘tkazgichlarning o‘ram almashinuvi (transpozitsiya) amalga oshiriladi. O‘rin almashinuv bajarilganda har bir o‘tkazgich bir o‘ramdagi mavjud o‘rinlarni galma-galdan egallashi ta’minlanishiga intilinadi: bir yurishli chulg‘amda bir umumiy (standart) va ikki guruhli (maxsus) o‘rin almashinuvlar bajariladi; ikki va to‘rt yurishli chulg‘amlarda to‘liq va tekis taqsimlangan o‘rin almashinuvi bajariladi (1.8-rasm). Vintsimon chulg‘amlar transformatorning q.k. chulg‘amlarida tokning qiymati 300 A dan kattaroq bo‘lganda qo‘llaniladi.