O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov

-693J/0,0125 molH₂O x 1kJ/1000J = -55,4kJ/molH₂O.
O‘zgarmas hajmdagi kalorimetriya. Bunday o‘lchashlarni ko‘pincha kalorimetrik reaktorda o‘tkaziladi. Bunday qurilma ko‘p hollarda yonish reaksiyasining issiqligini o‘lchash uchun qo‘llaniladi (yonilg‘ilar va oziq-ovqatlarni). Kalorimetrda barcha issiqlik suvga yutiladi deb qabul qilinadi, aslida uning bir qismi aralashtirgich, termometr va boshqalar tomonidan yutiladi. 6.8 rasmda kalorimetrik reaktorning tuzilishi ko‘rsatilgan.

6.8 rasm. Kalorimetrik reaktor. Ushbu qurilma o‘zgarmas hajmda o‘tkaziladigan yonish reaksiyasi natijasida chiqayotgan issiqlikni o‘lchash uchun mo‘ljallangan.

6.6 muammo. Ishlab chiqaruvchining ta’kidlashi bo‘yicha yangi dietik desert 10 kaloriyaga ega. Buni tekshirish uchun kalorimetrik bombaga 1 bo‘lak desert joylashtirildi va kislorodda yondirildi. Boshlang‘ich temperatura 21,862^oC edi, tajriba davomida u 26,799^oC gacha ko‘tarildi; kalorimetrning issiqlik sig‘imi 8,151 J/K. Ishlab chiqaruvchining ta’kidlashi to‘g‘rimi ?
Echish: ∆T aniqlanadi:∆T = 26,799^oC – 21,862 ^oC = 4,937^oC = 4,937K.
Kalorimetr yutgan issiqlik hisoblanadi:
q = issiqlik sig‘imi x ∆T = 8,151kJ/K x∙4,937K = 40,24kJ.
1kkal = 4,184kJ; 10kal = 41,84kJ, demak ishlab chiqaruvchi haq.
6.3 bo‘lim bo‘yicha xulosalar.
O‘zgarmas bosimda issiqlik ko‘rinishida uzatiladigan (q_p) energiyani o‘lchab jarayonning ∆H i hisoblanadi. Buning uchun ∆T aniqlanadi va uning qiymati moddaning massasiga hamda solishtirma issiqlik sig‘imiga ko‘paytiriladi;
Kalorimetrlar jarayonning o‘zgarmas bosimda (q_p=∆H) va o‘zgarmas hajmda (q_v=∆E) borishida chiqarayotgan va yutayotgan issiqlikni o‘lchash uchun qo‘llaniladi.