O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

TAJRIBA QURILMASI
Tajriba qurilmasi o‘zgarmas satxli idish (1), rangli suyuqlik solingan idish (9), termometr (8), shisha nay (3), suyuqlik sarfini boshqaradigan jo’mrak (6), suyuqlik sarfini o‘lchaydigan idish (7), suyuqlik hajmini ko‘rsatadigan naycha (4), rang uzatuvchi naycha (10), rangni boshqaruvchi jo’mrak (11), shahar tarmog‘idan suyuqlik uzatuvchi quvur (2) va suyuqlik satxini o‘zgarmas saqlovchi (5) naydan iborat.
Idish (1)ga shisha naycha (3) ulangan, suvning harakat tezligini o‘rnatish uchun shisha nayning oxirida jo’mrak (6) o‘rnatilgan. Suvning sarfi o‘lchash idishi (7) yordamida aniqlanadi. Qurilma jo’mrak (11), ranglash uchun naycha (10) va uncha katta bo‘lmagan bak (9)ga ega.
Tajribada harakat tartibi asosan shisha naychada (3) kuzatiladi. Asosiy oqimga rang yuboriladi. Harakat tartibining o‘zgarishi jo’mrak (6) yordamida amalga oshiriladi.

3.1-rasm. Tajriba qurilmasining shemasi.

3.2-rasm. Laminar harakatni ifodalovchi chizma.


TAJRIBANI BAJARISH TARTIBI

4. 
   Jo’mrak (6) va (11) yordamida idish (1) suv bilan to‘ldiriladi.
   
5. 
   Jo’mrak (6) biroz ochilib, quvur (3)da suyuqlikning sarf bo‘lishi o‘rnatiladi. Bunda oqimning sekinligi ahamiyatga ega.
   
6. 
   Jo’mrak (11) ochilib, asosiy oqimga rang kiritiladi. Keyin shisha naydagi suyuqlikning harakati kuzatiladi. Rangning oqimchali harakati oqim tartibining laminarligini bildiradi. Jo’mrak (6) sekinlik bilan ochilib, suyuqlik tezligi oshishi bilan harakat tartibi o‘zgarishi kuzatiladi. Oldin bo‘yalgan naychadagi suyuqlik to‘lqinsimon xarakterga ega bo‘ladi va laminar tartib turg‘unsiz holatga keladi. Tezlikning yanada oshishi bilan rangli oqim yo‘qoladi, butun suyuqlik bir xil rangga ega bo‘ladi. Laminar tartib harakati turbulent tartibga o‘tadi.
   
7. 
   O‘rnatilgan harakatda quvurdagi suvning sarfi aniqlanadi. Har qaysi tartib uchun o‘lchov idishiga t vaqtda keladigan suvning hajmi W aniqlanadi va shu vaqt ichidaga suvning temperaturasi o‘lchanadi.