O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi guliston davlat universiteti

Hududlar raqobat ustunligini belgilovchi omillar

Hozirgi vaqtda mintaqa iqtisodiy jihatdan mustaqil ob`ekt bo`lib, nafaqat mamlakat bozorida, balki jahon hamjamiyatida barqaror va ishonchli pozitsiyani egallashga intilmoqda, bu esa ma`lum mintaqalarning jahon bozoriga kirishiga olib keladi. Ushbu globallashuv tendentsiyasi doirasida mintaqaviy raqobatbardoshlik alohida o`rin tutadi.

Mintaqaviy raqobatbardoshlik darajasining o`sishi, ko`pincha hududlarning iqtisodiy makonining turli xilligi va global raqobat jarayonlarida yuzaga keladigan mamlakat iqtisodiyotidagi roli va o`rnini o`zgartirishga imkon beradi.
Xalqaro amaliyotda raqobat deganda bozor munosabatlari sharoitida mavjud bo`lgan iqtisodiy kategoriya tushuniladi, buni boshqacha aytganda raqobatga bardosh berish qobiliyatini anglatadi. U tovar, tashkilot, sanoat, kompleks, mintaqa yoki hatto mamlakat darajasida shakllanishi mumkin.
Uzoq vaqt davomida mahalliy mintaqaviy fanlarda raqobatbardoshlik mamlakatning resurs va ishlab chiqarish bazasi sifatida tushunilgan bo`lib, mintaqani boshqa mintaqalar, shuningdek, umuman mamlakat manfaatlaridan farq qilishi mumkin bo`lgan alohida manfaatlar tashuvchisi sifatida ajratmaydi.
Raqobat mohiyatini eng to`liq va aks ettirgan rus olimi A. Seleznev tomonidan taklif etilgan «mintaqaviy raqobatbardoshlik» ta`rifidir. Mintaqaning raqobatbardoshliligi - bu mintaqaning va uning alohida elementlarining (fabrikalar, korxonalar va boshqalar) ichki va tashqi bozorda tutgan o`rni bo`lib, bu iqtisodiy, ijtimoiy, infratuzilma, siyosiy va boshqa omillarga bog`liq. Ular mintaqaning holati va dinamikasini etarli darajada tavsiflovchi ko`rsatkichlar orqali aks ettirilgan.
Mintaqaning raqobatbardoshligi - bu doimiy iqtisodiy hodisa bo`lib, firmalarning raqobatbardoshliligi, umuman milliy iqtisodiyot, shuningdek mintaqani bozor munosabatlarining sub`ekti sifatida ajratib turadigan o`ziga xos xususiyatlari bilan o`xshashliklari mavjud. Iqtisodiyot sub`ekti sifatida mintaqa resurslarga nisbatan turli darajadagi mintaqalar bilan raqobatdosh munosabatlarning murakkab tizimiga kiradi. O`zaro munosabatlarda mintaqaning funktsiyalari amalga oshiriladi va natijalar olinadi va bu esa o`z navbatida jarayonlarga ta`sir qiladi. Mintaqaning raqobatbardoshligi bir qator omillarga bog`liq (2-rasm).