O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona davlat

3) Parlamentlik monarxiya – mamlakatlari (hozirgi Angliya, Belpgiya, Norvegiya, SHvetsiya)da qirol shohlik vazifasini o’tasada, mamlakatni to’la ma’noda boshqarolmaydi. Hukumat parlament tomonidan saylovlarda ko’p ovoz olgan muayyan partiyalar vakillaridan iborat qilib shakllantiriladi.
4) CHeklangan monarxiya – turli tarixiy davrda turli ko’rinishga ega bo’ladi. Hozirgi zamon olimlari cheklangan monarxiyani (feodalizm davrida) tabaqaviy-vakillik hamda konstitutsiyaviy monarxiyaga bo’ladilar. Konstitutsion monarxiya o’z navbatida dualistik va parlament ko’rinishlarga ega²¹.
2. Respublika shakli – (yunon. «umumiy ish») hokimiyatning oliy idoralari muayyan muddatga saylanadigan davlat boshqaruv shaklidir. Bunda davlat organlari saylanadi (masalan, parlament). Respublikada fuqarolar siyosiy va shaxsiy huquqqa ega bo’ladilar. Hozirgi vaqtda dunyodagi barcha davlatlardan 140 tasi respublika shaklida boshqariladi.
Davlat boshqaruvining respublika shakli quyidagi turlarga bo’linadi:
1) Prezidentlik respublika – bunda davlatni xalq tomonidan saylana-digan, juda keng vakolatlarga ega bo’lgan Prezident boshqaradi. U davlatning ham, hukumatning ham boshlig’idir. Masalan, AQSH, Meksika, O’zbekiston va h.k. O’zbekiston davlat tuzumi – Respublika. Davlat va hukumat boshlig’i – Prezident.
2) Parlamentar respublika – bunda davlat boshlig’i – saylanuvchi mansabdor shaxs – juda kichik vakolatlarga ega. Uning hukumatni tuzish va mamlakatni boshqarishda tutgan o’rni nomigagina ahamiyatga ega. U hukumatni boshqarmaydi, hukumatni Bosh Vazir boshqaradi. Ammo hukumat uni tarqatib yuborishi mumkin bo’lgan parlament oldida javobgardir. Parlamentar respublikaga Italiya, Germaniya, Vengriya, Avstriya kabilar misol bo’la oladi. Bu mamlakatlarda, ya’ni parlamentar respublikada parlament to’liq hokimiyatga ega bo’lib, uning oldida hukumat siyosiy javobgar hisoblanadi. Parlament prezidentni saylaydi. Bunda prezident faqat davlat boshlig’i bo’lib, ijro etuvchi hokimiyat boshlig’i hisoblanmaydi.
Parlament – bu jamiyat hayotini oynaday aks ettiradigan ko’zgu “Binobarin jamiyatda qanday intilish, fikr va qarashlar mavjud bo’lsa, ular parlamentdagi muhokama va munozaralarda o’z ifodasini topishi kerak. Ana shunda parlament xalqning xohish irodasi, ezgu maqsadlarini mujassam eta oladi. SHundan keyin odamlar bunday qonunchilik hokimiyatiga ishonadi”²²