O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

 
chetki 
baraban oldida yuklanadi. Donali yuklar qo’lda yoki qiya nov orqali va 
sochiluvchan materiallar esa
 
voronka yoki yo’naltiruvchi nov orqali 
yuklanadi.
Lentali konveyerlarni
 
bo’shatish uchun ish tarmog’ining turli
 
nuqtalariga plugsimon irg’itgichlar va to’kish aravachalari o’rnatiladi.
 
Saqlash qurilmalari.
Konveyer to’xtaganda yukli lenta o’z o’zidan 
orqaga harakatlanmasligi uchun bosh barabanda yoki konveyerning 
harakatlantirish valida to’xtatuvchi qurilma o’rnatiladi. Bunday 
qurilmalarga lentali, xrapovikli va elektromagnitli tormozlar kiradi. 
Uzunligi 50 m atrofida va ish unumdorligi 50 t/soatgacha bo’lgan 
konveyerlarda oddiy konstruktsiyali lentali to’xtatgichlar ishlatiladi. 
Uzun va ish unumdorligi 50 t/soatdan ortiq bo’lgan konveyerlarda rolikli 
yoki xrapovikli to’xtatgichlar, elektromagnitli tormozlar va boshqa 
to’xtatuvchi qurilmalar ishlatiladi. 
Lentaning tarangligini aniqlash.
Konveyerdagi to’la qarshiliklar va 
tortuvchi organning tarangligi konveyer konturini aylanib o’tish usuli 
bo’yicha aniqlanadi. SHuning uchun konveyer uzunligini alohida 
uchastkalarga bo’lib, so’ngra bir nuqtadan ikkinchi nuqtaga tomon 
ketma-ket tortuvchi organning tarangligi aniqlanadi. Buning uchun 
quyidagi qonuniyatga rioya qilish kerak: tortuvchi organ tarangligi 
keyingi nuqta tarangligiga va ko’rilayotgan ikki nuqta orasidagi 
qarshiliklar yig’indisiga teng. 
Konturni aylanib o’tish, odatda, yetakchi barabanning keluvchi 
tarmog’idan boshlanadi. Keluvchi tarmoqning tarangligi S
kel
bilan 
belgilanadi. Endi S ya’ni 1- nuqtadagi taranglik kuchini aniqlaymiz: 
Lenta kesuvchi tarmog’ining tarangligini S
ket
bilan belgilaymiz. 
Endi, birinchi nuqtaning tarangligi ketuvchi tarmoq tarangligiga 
nisbatan tayanchdagi ishqalanish kuchi va lentaning bikrlik qarshiliklari 
qiymati qadar katta bo’ladi: 
(6.45)

---

78 
Barabandagi qarshiliklar W va S larning qiymatiga bog’liq, 
shuning uchun 
birinchi nuqtaning taranglik kuchi S ni quyidagicha 
yozish mumkin: 
S=S
ket 
∙
a
N.
(6.46)
Ikkinchi nuqtadagi taranglik S
2
birinchi nuqtadagi taranglikka 
qaraganda konveyer bo’sh tarmoqlar uchastkasidagi roliklar qarshiligi 
qiymati qadar katta bo’ladi. 
(6.47)
bunda
– lenta tarangligi qiymatiga bog’liq bo’lmagan konveyer 
bo’sh (yuksiz) tarmoqlaridagi roliklar qarshiligi. 
Uchinchi nuqta tarangligiga S
3
ikkinchi nuqta tarangligiga 
qaraganda lenta yo’nalishini o’zgartiruvchi gruppa roliklar qarshiligi 
qiymati qadar katta bo’ladi: 
N,
(6.48)
To’rtinchi nuqta tarangligi nuqta tarangligidan konveyerning 
yuksiz tarmoqlari qiya uchastkasidagi roliklar qarshiligi miqdori qadar 
katta bo’ladi: 
N,
(6.49)
bunda 
– yuksiz lentaning harakat qarshiligi;
Beshinchi nuqta tarangligi to’rtinchi tarangligiga qaraganda lenta 
yo’nalishini o’zgartiruvchi gruppa roliklar qarshiligi (
) qiymati 
qadar katta bo’ladi: 
N.
(6.50)
bunda W
yuks
ifodadan aniqlanadi. 
Oltinchi nuqta tarangligi beshinchi nuqta tarangligiga qaraganda 
konveyer yuksiz tarmoqlari uchastkasidagi roliklar qarshiligi (W
yuks
) 
qiymati qadar katta bo’ladi: 
N,
(6.51)
Ettinchi nuqta tarangligi oltinchi nuqta tarangligiga qaraganda 
baraban qarshiligi qiymati qadar katta bo’ladi: 
, N. 
(6.52)
Sakkizinchi nuqta tarangligi yettinchi nuqta tarangligiga qaraganda 
yuklash qarshiligi W
yuks
qiymati qadar katta bo’ladi: 
N.
(6.53)
To’qqizinchi nuqta tarangligi sakkizinchi nuqta tarangligiga 
qaraganda konveyerning yukli tarmoqlari uchastkasidagi roliklar 
qarshiligi W
yukl
qiymati qadar katta bo’ladi: 

---

79 
N.
(6.54)
O’ninchi nuqta tarangligi to’qqizinchi nuqta tarangligiga 
qaraganda yukli tarmoqlardagi yo’naltiruvchi gruppa roliklar qarshiligi 
qiymati qadar katta bo’ladi: 
(6.55)
O’n birinchi nuqta tarangligi o’ninchi nuqta tarangligiga 
qaraganda yukli tarmoqlar qiya uchastkasidagi roliklar qarshiligi W
yukl
qiymati qadar katta bo’ladi: 
( 
)( 
)
H.
(6.56)
O’n ikkinchi nuqta tarangligi o’n birinchi nuqta tarangligiga 
qaraganda yukli tarmoqlar uchastkasidagi yo’naltiruvchi gruppa roliklar 
qarshiligi. W
yo’n
qiymati qadar katta bo’ladi:
(6.57) 
O’n uchinchi nuqta tarangligi o’n ikkinchi nuqta tarangligiga 
qaraganda yukli gorizontal uchastkadagi roliklar qarshiligi W
yukl
qiymati 
qadar katta bo’ladi: 
( 
) 
, N.
(6.58)
S
kel
va S
ket
tarangliklar aniqlangandan so’ng tortuvchi kuch quyidagicha 
topiladi: 
P= S
kel 
- S
ket
 N (6.59) 
Dvigatelning quvvati quyidagicha aniqlanadi: 
N
dv
= P · 
ϑ
 Vg, (6.60) 
bunda:
–tortuvchi organning harakat tezligi, m/s; η
mex
mexanizmning 
FIK 
Ushbu formula yordamida hisoblagandan so’ng tortuvchi 
organning maksimal tarangligi hisoblanadi. 
Lentaning salqiligini aniqlash. Lentaning eng katta salqiligi 
qulochi roliklararo masofa 
l
da bo’ladi (7.14- rasm) 
( 
) 
,
(6.61) 
Sochiluvchan yuklar uchun: 
)
(6.62)

---

80