O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

3.3. Bir cho’michli yuklagichlar 
Bir cho’michli yuklagichlar yurish qismiga ko’ra g’ildirakli va 
zanjirli bo’lib, davriy mashinalar turkumiga kiradi hamda, sochiluvchan 
va donali materiallarni yuklash uchun ishlatiladi. Bir cho’michli 
yuklagichlar yuk ko’taruvchanligi bo’yicha 4 guruhga bo’linadi: 1) 
yengil (0,1...0,6 t gacha), 2) o’rta (0,6...4,0 t gacha), 3) og’ir (4,0...10,0 t 
gacha) va 4) o’ta og’ir (10 t dan ortiq).
Yuklagichlar harakat qurilmalari turiga qarab gusenitsali va 
pnevmog’ildirakli bo’ladi.
Bir cho’michli yuklagichlar traktorlar bazasiga o’rnatiladi. 
Gusenitsali yuklagichlarga qaraganda g’ildirakli yuklagichlar ancha 
manyovrchanligi, o’tuvchanligi va harakat tezligining yuqori ekanligi 
bilan ajralib turadi. Yuklagichlar ishchi qismiga qarab old tomonidan 
yuklagich (frontal), yon tomonidan yuklagich (yarim buriluvchi) va 
o’zining ustidan oshirib tashlovchi yuklagichlarga bo’linadi. 
Yuritmasiga qarab elektr yuritmali va ichki yonuv dvigatelli bo’ladi. 

---

29 
Old tomondan (frontal) yuklagich
. Mashina bazasiga mustahkam 
sharnir orqali ramaga o’rnatiladi (3.2-rasm). Yuklagichning asosiy 
ishchi qismi yakka cho’mich bo’lib, u strela oldiga joylashgan.
Frontal yuklagichlarning asosiy qismlari ishchi qism, strela, 
richagli mexanizm va ikki tomonli harakatlanuvchi gidrotsilindrdan 
iborat.
Yakka cho’michli yuklagichlar ish jarayoni davomida cho’michni 
sochiluvchan yuklar uyumiga botirib olib, ko’taruvchi strela yordamida 
ko’tarib, uni bo’shatiladigan joyga olib boradi. 
3.2-rasm. Old tomondan yuklovchi bir cho’michli yuklagich. 
a) umumiy ko’rinish; b) kinematik sxemasi. 
Oddiy cho’michlar o’rniga maxsus cho’michlar o’rnatilsa, tog’ 
jinslari va shunga o’xshash yuklarni ham yuklashi mumkin. Agar 
cho’mich o’rniga almashtiriluvchi jihozlar o’rnatilsa, ular bir necha 
yordamchi: montaj qilish, tozalash, qor yig’ish va hokazo ishlarni ham 
bajarishi mumkin. 
Yarim buriluvchi yuklagichlar
. Yarim buriluvchi yuklagichlarning 
frontal yuklagichlardan afzalligi shundaki, bu mashinalar yuklarni old 
tomonidan va ikki yon tomoniga 90

burchakka burilishi bilan yuklarni 
ortadi (3.3-rasm). Bu yuklagich burilishi uchun ketgan vaqtni tejab 
qoladi va binolar ichida hamda oraliqlarda ishlash uchun qulay. 
Yarim buriluvchi yuklagichning oldi tomonidan yuklagichdan 
farqi, mashina buriluvchi platformaga joylashgan bo’ladi, rama esa 
buriluvchi tayanch qurilmaga o’rnatiladi va u mashina bazasining 
yuruvchi ramasiga tayanib turadi.

---

30