O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya yo’nalishi kurs ishi mavzu: Òsimlik va xayvonot dunyosi

Tog` quruq dashtlarda va cho`llarda tulki, bo`ri, jayra, sirtlon uchraydi ammo bu mintaqada qo`shoyoq, qum sichqoni, ingichka barmoqli yumronqoziq singari tipik cho`l hayvonlari yo`q.
Bargli o`rmonlar mintaqasida jayra, ayiq, to`ng`iz, tyanshan bug`usi uchraydi. Ayiq va to`ng`izlar kuzda olma pishig`ida keladi. Ba`zi chakalakzorlarda qirg`ovul galalari uchraydi. Umuman tog` o`rmonlari qushlarga boy. Qumri, gurrak, zarg`aldoq, kaklik, sa`va, chittak kabi sayroqi qushlar tovushlari yangrab turadi.
Yel-pixta o`rmonlarida elik, maral-bug`u, yirtqich hayvonlardan silovsin, tosh suvsari, oqsichqon, Turkiston yirtqich maygasi yashaydi. Bulardan tashqari ayiq, manul-mushuk ham uchraydi.
Subalp va alp tipidagi landshaftlarning o`ziga xos ajoyib hayvonlari bor. Qoyali dalalarda va toshloq vodiylarda, Markaziy Osiyo tog` takasi va kiyigi yashaydi. Tog` takasi doimiy qor chegarasida ham uchraydi, tog` kiyigi esa 2500 m balandlikda ham uchraydi. Sug`urlar 2000-4500 m balandlikda to`da-to`da bo`lib yashaydi va o`z hayotini ko`p qismini uyquda o`tkazadi. Subalp va alp tipidagi mintaqada Himolay qora kurkasi bor. Tyanshan va Pomir alp mintaqasida janubiy Yevropa va Janubiy Osiyoning tog` zag`chasi ham ko`p. Tog` to`rg`ayi, alp chumchuqsimon qushi, yurok kabi qushlar alp tipidagi mintaqaga mosdir. Yirtqich qushlardan boltayutar bor.
O‘zbekistonning tuproq qoplami, o‘simlik va hayvonot dunyosi juda xilma-xil bo‘lib, ular tabiatning boshqa elementlariga, xususan, relyefi va iqlimiga bog‘liq holda joylashgan. K. Z. Zokirov tavsiya etgan to‘rtta: cho‘l, adir, tog‘ va yaylov mintaqalarining har biri o‘ziga xos iqlim, tuproq qoplami, o‘simlik va hayvonot dunyosiga ega.
Cho‘l mintaqasi O‘zbekiston hududining 70foizini ishg‘ol qiladi. Cho‘l tuproqlari xilma-xil bo‘lib, unda sur-qo‘ng‘ir, qumli cho‘l, o‘tloq-botqoq, taqir va bo‘z tuproqlar uchraydi. Ustyurt platosi, Qizilqumdagi past tog‘lar va Nurota tog‘ etaklaridagi toshloq cho‘llarda sur-qo‘ng‘ir tuproqlar tarqalgan. Bunday tuproqlarda chirindi juda kam (0,3 —1foiz) bo‘ladi. Qizilqum, Markaziy Farg‘ona va Mirzacho‘ldagi qumli tekisliklarda qumli cho‘l tuproqlari tarqalgan bo‘lib, chirindi miqdori 0,3 — 0,6 foizni tashkil etadi. Gilli jinslardan tarkib topgan cho‘llarda taqirlar ham uchraydi, ular tarkibidagi chirindi miqdori 0,5—1 foizga yetadi. Yerosti suvlari yer betiga yaqin bo‘lgan Mirzacho‘l, Markaziy Farg‘ona, Qarshi cho‘llari va Amudaryo etagida sho‘rxok va sho‘r tuproqlar tarqalgan. O‘zbekistonning yirik daryo vodiylarida o‘tloq va botqoq tuproqlari uchraydi. Zarafshon, Chirchiq, Ohangaron, Qashqadaryo, Quyi Amudaryo va Surxondaryo vodiylaridagi bo‘z tuproqlar uzoq vaqt ishlov berilishi natijasida tabiiy xususiyatini o‘zgartirib, madaniy bo‘z tuproqlarga aylangan.