O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya yo’nalishi kurs ishi mavzu: Òsimlik va xayvonot dunyosi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI


TABIIY FANLAR FAKULTETI
GEOGRAFIYA YO’NALISHI


KURS ISHI
MAVZU: ÒSIMLIK VA XAYVONOT DUNYOSI
Bajardi: Boboyorov J

Qabul qildi: _____________

Farg‘ona – 2020 y
Reja:
1. O`rta Osiyo o`simliklarining umumiy xususiyatlari
2. Tekislik o`lkalarining o`simliklari
3. Tog`li o`lkalarning o`simliklari
4. Chala cho`l hayvonlari
5. Cho`l hayvonlari
6. To`qay va daraxtzor hayvonlari
7. Tog`li o`lkalarning hayvonlari
Kirish
O`rta Osiyo Sibir, Markaziy Osiyo, Tibet, Eron, Old Osiyo va Kavkaz oralig`ida ekanligi uning o`simlik va hayvonot dunyosiga katta ta`sir etgan.Bu o`lkada O`rta dengiz bo`yidagi mamlakatlar Kavkaz, Eron, Sibir, hatto Shimoliy Afrika uchun xos bo`lgan endemik o`simlik va hayvon turlari ham oz emas. O`rta Osiyoda hammasi bo`lib 9000 ga yaqin o`simlik turi bor. Ammo bu o`simliklar hududning hamma yerida barobar o`savermaydi. O`rta Osiyoning ko`p qismi cho`l va chalacho`l bo`lsada, lekin barcha o`simlikning 10%gina bu zonada o`sadi, qolgan 90% tog` o`simliklaridir. Demak asosiy landshaft tiplariga qarab O`rta Osiyoni 3 ta geografik o`lkaga-chalacho`l, cho`l va tog`lar.
Chalacho`l dasht bilan cho`l o`rtasidagi oraliq zona bo`lganidan uning o`simliklari dasht va cho`l tipidagi o`simliklardir. Chalacho`l shuvoqli o`tlar o`sadigan dashtlarda bo`lsada, lekin uning shimolida boshoqli o`simliklar ko`pdir. Boshoqli o`simliklar janubga tomon tobora kamayib, shuvoq o`tlar ko`paya boradi, sho`ra ham ancha ko`p uchray boshlaydi. Chalacho`lning shimolida betaga, qiltanoq, chalov kabi boshoqli o`simliklar va turli o`tlar o`sadi. Betaga shu qadar ko`pki, bu yerni betaga shuvoqzor chalacho`l deyish ham mumkin.
Bahorda chalacho`lda yog`in ko`p bo`lganidan bir yillik efemerlar, ko`p yillik efemeroidlar barq urib o`sadi, lekin quruq va vegetatsiya davri tugaydi. Lola, chuchmoma, gulsafsar, ayiqtovon, ravoch, tangabarg va boshqalar ana shu efemer va efemeroid o`simlikladandir. Bir yillik efemerlar bir poyali pakana o`simlik bo`lib, yam-yashil barglari va poyalari yoz boshida tez so`lb qoladi.
Chalacho`lda daraxtlar nihoyatda oz. Qayin tog` terak, zarang, tol va qarag`aylardan daraxtzorlar balandliklarda, suvli chuqur joylarda va soy bo`ylarida ko`p uchraydi. Qozog`iston past tog`larining eng baland qismida, ayniqsa Ulutov, Qarqali tog`lari, Chingiztovda va bu tog`lar orasidagi vodiylarda o`simliklar ko`p. Tog` etaklari qalin pichanzorlar bilan tog`lar va ularning yon bag`irlari qayin, tog` terak, qarag`ay daraxtzorlari bilan qoplangan, bu daraxtzorlar orasida do`lana, namatak, cheryomuxa, qoraqat, maymunjon, malina butazorlari ham bor. Chalacho`llarning qumoq va qumloq yerlarida dastlab klok, erkak o`t, selin, qumarchiq kabi o`simliklar uchraydi.

1.