O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi berdaQ nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

Qubbalilar (igna barglilar) qabilasi —Coniferales
Qubbalilarning geologik tarixi yuqori karbon davridan boshlanadi. Ularning yuksalishi mezozoy erasining yura va ayniqsa bo’r davriga tug’ri keladi. Ular o’simliklar olamining shakllanishida muhim ro’l o’ynaydi. Ko’p jihatdan o’xshash belgilariga ko’ra qubbalilar kordaitlardan kelib chiqqan degan xulosaga kelinadi.
Bu davrda qubbalilarning ekologik va geografik jihatdan differentsiallanishi sodir bo’lgan va ular ayrim oilalilarining vakillari janubiy, ayrimlariniki esa, shimoliy yarim sharlarda tarqalgan.
Hozirgi paytda shimoliy yarim sharda qubbalilardan (nina barglilar) zarnapdoshlar (Pinaceae) sarvdoshlar (Cupressaceae) janubiy yarim sharlarda esa Аraukariyadoshlar(Аraucariaceae) va podokarpdoshlar (Podocarpaceae)ga ta’lluqli turlar uchraydi.
Ignabarglilar turining ko’pligi jixatidan bu oilalilar orasida eng kattasi hisoblanib, ularning 560 dan ortiq turi maʼlum. Igna bargli o’simliklar uchlamchi davrda ham yer yuzida keng tarqalgan. Ular 10 ta oilaga bo’linib, uchtasi (Lebaxadoshlar—Lebachiaceae, Voltsiyadoshlar — Voltzriaceae va Xeyrolepidadoshlar —Cheirolepidiaceae) qadimiy, oddiy tuzilishli, o’lib ketgan. Hozirgi paytda faqat qazilma xolda uchraydi. Qolgan 7 oila vakillari hozir yer yuzining turli joylarida, yovvoyi xolda keng tarqalgan. Shulardan 3 tasi Zarnabdoshlar (Taxaseae), Qarag’aydoshlar (Pinaceac), Sarvdoshlar (Cupressaceae). Biz quyida ular to’g’risida batafsil fikr yuritamiz.
Podokarpdoshlar (Podocarpaceae) oilasi. Oilaning vakillari asosan janubiy yarim sharlarda, tropik va qisman subtropik iqlimli mamlakatlarda tarqalgan. Uning 9 turkumi va 130 turi maʼlum.
Bularning ham ko’pchiligi daraxt va qisman butasimon o’simliklar bo’lib, poyasi bir qadar murakkab tuzilgan, barglari turli-tuman shakllarga ega. Ular orasida ingichka uzun va enli barglilari uchraydi. Аksariyat qismi ikki uyli changchi qubbalar hosil qiladi. Urug’ qubbasi tashqi tomondan qattiq yog’ochlangan po’st bilan qoplangan.
Bu oilaning asosiy xususiyatlarini o’zida mujassamlantirgan turkumi Podakarpus (Podocarpus) hisoblanadi. Uning 100 ga yaqin turi janubiy yarim sharlardan shimoliy yarim sharlarning tropik qismi tropik Аfrika, tropik Аmerikaga qadar keng tarqalgan. Muhim qurilish materiallari olinadigan daraxt hisoblanadi. Janubiy Аfrikada faqat bir turi (P. macrophylla)dan manzarali o’simlik sifatida foydalaniladi.