O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Romanning o`ziga xosligi

"Yevgeniy Onegin" romani 19-asr boshlari adabiyotida tubdan yangi hodisa. Uning maxsus kompozitsiyasi - "she'rdagi roman", katta hajmdagi lirik-epik asari bor. Lirik tortishishlarda muallif obrazi, uning o'quvchilarga yetkazmoqchi bo'lgan fikrlari, hissiyotlari va g'oyalariyaqqol ifodalanadi.

Pushkin o'z tilining yengilligi, ohangdorligi bilan hayratga soladi. Uning adabiy uslubi mulohazakorlik, didaktiklikdan mahrum, muallif murakkab va muhim narsalar haqida sodda va aniq gapira oladi. Albatta, satrlar orasida ko'p narsalarni o'qish kerak, chunki dahshatli senzura daholarga nisbatan shafqatsiz edi, lekin shoir ham bemaza emas edi, shuning uchun u o'z oyatining nafisligida o'z davlatining bosmaxonada muvaffaqiyatli chop etilgan ijtimoiy-siyosiy muammolari haqida aytib bera oldi. Shuni anglash kerakki, Aleksandr Sergeevich rus she'riyati boshqacha bo'lganidan oldin u o'ziga xos "o'yin inqilobi" ni amalga oshirgan.

Xususiyat, shuningdek, tasvir tizimida. Evgeniy Onegin "ortiqcha odamlar" galereyasida birinchi bo'lib, u ulkan imkoniyatlarni o'zida mujassam etolgan.Tatyana Larina ayol obrazlarini "bosh qahramon kimnidir sevishi kerak" joyidan rus ayolining mustaqil va ajralmas portretiga qadar "ko'targan". Tatyana asosiy qahramonga qaraganda kuchliroq va ahamiyatliroq ko'rinadigan va uning soyasida yashirmaydigan birinchi qahramonlardan biridir. "Evgeniy Onegin" romanining yo'nalishi shu tarzda namoyon bo'ladi - realizm, bu bir necha bor ortiqcha odam mavzusini ochib beradi va ayollarning qiyin taqdiri haqida so`z yuritadi.

"Yevgeniy Onegin" romanidagi realizm

" Yevgeniy Onegin" Pushkinning realizmga o'tish bosqichida yaratilgan asardir. Ushbu romanda muallif birinchi marta inson va jamiyat mavzusini ko'taradi. Shaxsiyat alohida qabul qilinmaydi, u odamlarni tarbiyalaydigan, ma'lum bir iz qoldiradigan yoki butunlay shakllantiradigan jamiyatning bir qismidir.

Asosiy belgilar odatiy, ammo ayni paytda noyobdir.Yevgeniy haqiqiy dunyoviy zodagon: ko'ngli qolgan, yuzaki ma'lumotli, lekin shu bilan birga atrofdagilarga o'xshamaydi - olijanob, aqlli, kuzatuvchan. Tatyana oddiy viloyat yosh xonimi: u frantsuz romanlari ta’sirida tarbiyalangan, bu asarlarning shirin orzulari bilan to'ldirilgan, ammo ayni paytda u "rus qalbi", dono, fazilatli, mehribon, uyg'un tabiatini ham qalbiga jo aylagan.

Aynan ikki asr davomida kitobxonlar o'zlarini va tanishlarini qahramonlarda ko'rishganligi sababli, uning realistik yo'nalishi romanning muqarrar dolzarbligidadir.

“Rus adabiyotining eng ulkan va eng koʻrkam vakillaridan biri M. Yu. Lermontov oʻz zamonasining razilliklaridan zerikkan, ezgulikka zoriqqan, shiddatkor va isyonkor shoirlaridan edi. Mixail Yurevich Lermontov (3) 1814 yil 15-oktabrda Moskvada, Qizil darvoza qarshisidagi uyda tug'ilgan (hozirda ushbu saytda ko'p qavatli bino bor, u erda M. Yu. Lermontov tasvirlangan yodgorlik lavhasi bor). 23 oktyabrda yangi tug'ilgan chaqaloq Qizil darvoza oldida uchta aziz cherkovida suvga cho'mdi. Mening buvim xudojo'y ayol edi - Yelizaveta Alekseevna Arsenyeva.

Otasi tomondan Lermontovlar oilasi Jorj Lermontdan (Shotlandiya) kelib chiqqan. Polsha qiroli xizmatida bo'lganida, 1613 yilda Oq qal'ani qamal qilish paytida Jorj Lermont asirga olingan va ruslar tomoniga o'tib, D. Pozarskiyning otryadida ofitser sifatida jang qilgan va podshohga qilgan yaxshi xizmati uchun erga egalik qilish uchun 1621 yilda diplom olgan. Kostroma viloyatining Galicheskiy tumanida. Undan Lermontovlar, ikkinchi avlodda, pravoslavlikni qabul qildilar. Shoir Mixail Yurevich Lermontov - Shotlandiyalik jangchining Rossiyaga kelgan sakkizinchi avlodidir.

Shoirning otasi Tula viloyatining kambag'al yer egalaridan iste'fodagi kapitan Yuriy Petrovich Lermontov (1787-1831). Uni yaqindan bilgan odamlarning fikriga ko'ra, u ajoyib, xushmuomala va hamdard qalbga ega, ammo nihoyatda beparvo va cheklanmagan odam edi. Uning mulki - Tula viloyatining Efremovskiy tumani Kropotovka - Elizaveta Alekseevna Arsenyeva, Stolypinaga tegishli Vasilievskiy mulkiga qo'shni edi. Yuriy Petrovichning go'zalligi va metropolitenligi Arsenyevaning yagona qizi, asabiy va romantik fikrlaydigan Mariya Mixaylovnani o'ziga jalb qildi. Mag'rur onasining noroziligiga qaramay, u tez orada kambag'al "armiya ofitserining" xotiniga aylandi.

Lermontovning ota-onasi, badavlat merosxo'r M.M.Arsenyeva (1795-1817) va armiya kapitani Yu.P.Lermontov (1773-1831) ning nikohi muvaffaqiyatsiz tugadi. Onaning erta o'limi va E.A.ning otasi va buvisi o'rtasidagi janjal. Lermontov Penza viloyatining Tarxaniy mulkida buvisi tomonidan tarbiyalangan; uyda mukammal ta'lim oldi (chet tillari, rasm, musiqa).

Otaning romantik sig'inishi va oilaviy mojaroning tegishli talqini keyinchalik "Menschen und Leidenschaften" (Odamlar va ehtiroslar, 1830), "Ajabo odam" (1831) dramalarida aks etgan. Lermontovning shakllanishi uchun uning oilasining afsonaviy asoschisi, Shotlandiya shoiri Tomas Lermonte haqidagi afsonalar ham ahamiyatlidir. Kavkazga sayohatlar (1820, 1825) bolalik davridagi eng kuchli taassurotlardan biridir.

1827 yilda oila Moskvaga ko'chib o'tdi va 1828 yilda Lermontov Moskva universiteti Nobel internat maktabining 4-sinfida yarim pansionat talabasi sifatida qabul qilindi va u yerda liberal san'at ta'limi oldi. Tarhanyda Lermontovning adabiyot va she'riyatga bo'lgan qiziqishi aniqlandi. Maktab-internatda allaqachon Lermontovning Bayron she'ri bo'lgan A.S.Pushkinga bo'lgan yo'nalishi aniqlangan. Bayron xos she'ri Lermontovning dastlabki ijodiga asos bo'lib xizmat qiladi. 1828-1829 yillarda. u "Korsar", "Jinoyatchi", "Oleg", "Ikki aka-uka" (vafotidan keyin nashr etilgan), "Ozodlikning so'nggi o'g'li", "Ismoil-Bey", "Jin" she'rlarini yozadi.

Xuddi shu davrda Noble internat maktabining o'quvchisi bo'lgan Lermontov Lopuxinlar oilasi bilan uchrashdi. Bu oilada to'rt farzand bo'lgan; Keyinchalik Mixail Lermontov o'g'li Aleksey bilan do'st bo'lib, qizi Varvara tez orada shoirning asosiy muzasiga aylanadi.

1830 yil - Lermontov Moskva universitetining axloqiy va siyosiy bo'limida o'qishni boshladi. Ushbu davrda u faol lirik she'rlar, she'rlar va dramalar yozdi. Shoirning taniqli bosma she'rlaridan birinchisi "Bahor" shu yili "Athenaeum" jurnalida nashr etilgan.

1830 yilning kuzida Lermontov Moskva universitetiga axloqiy va siyosiy bo'limga o'qishga kirdi. Talabalar muhitida Lermontov aylanmaydi, talabalar bilan yaqinlashmaydi; u dunyoviy jamiyat tomon ko'proq tortadi. Biroq, o'sha paytdagi eng yaxshi yoshlarning ba'zi umidlari va ideallari uning ijodida, masalan, qahramoni Vladimir shoirning o'zi bo'lgan "G'alati odam" (1831) dramasida aks etadi.

1832 yilda shoir universitetdan ketishni so'radi. Eng ishonchli versiyaga ko'ra, ketish uchun ba'zi professorlar bilan dushmanlik munosabatlari sabab bo'lgan. Lermontov o'qishni davom ettirish niyatida Sankt-Peterburgga boradi, ammo u Moskvadagi ikki yillik o'qishni hisoblashdan bosh tortgan va birinchi kursga kirishni taklif qilgan. Bu Lermontovga to'g'ri kelmadi va qarindoshlari ta'sirida u gvardiya pravladlari va otliq yunkerlar maktabiga o'qishga kirdi.

Lermontov "ikki dahshatli yil" ni maktabda o'tkazdi, maktabda hukmronlik qilgan "zavq-shavq" ga sho'ng'idi. Maktabda o'qigan ikki yilida u ko'plab she'rlar ("Ulansha", "Peterhof bayrami", "Mongo" va boshqalar) va "Izmail-Bey", "Hoji-Abrek" she'rlarini yozgan. Maktabni tark etgach, 1834 yil 22-noyabrda Lermontov Tsarskoe Seloda hayot gvardiyasi Hussar polkining korneti sifatida joylashdi. U tasodifan dunyoda bo'ladi, u yerda u ayollarni aqldan ozdirishi va "partiyalarni bezovta qilishi" bilan o'zini qiziqtiradi, buning uchun u o'zini "sevgandek tutadi".

Lermontovning bosma nashrda birinchi ko'rinishi 1835 yilga to'g'ri keladi, uning o'rtoqlaridan biri, uning bilimisiz "Hoji-Abrek" hikoyasini "O'qish uchun kutubxonaga" bergan. Hikoya muvaffaqiyatli bo'ldi.

1837 yilda shoir Pushkinning o'limi to'g'risida yozgan she'ri uchun Kavkazga surgun qilingan. Surgun 1837 yil oktyabrgacha davom etdi: Lermontov Kavkazga sayohat qildi, Tiflisga tashrif buyurdi, suvda davolandi (bu erda u surgun qilingan dekabristlar, shu jumladan shoir A.I.Odoevskiy bilan, shuningdek V.G.Belinskiy bilan uchrashdi); sharq folklorini o'rgangan ("Ashik-Kerib" ertakini yozib olish). 1837 yilda "Borodino" she'rining nashr etilishi shoirning shuhratini yanada mustahkamladi.

1838 yilda u yana Peterburgga qaytib keldi. 1838-40 yillarda "Bizning zamonamiz qahramoni" romani yozildi: dastlab uni to'plagan turli janrdagi romanlar "Vatan yozuvlari" da nashr etildi va, ehtimol, tsiklizatsiyani anglatmadi. Romanda zamonaviy inson fenomeni diqqat bilan o'rganib chiqilgan; Lermontovning she'riy olamiga xos antinomiyalar diqqat bilan tahlil qilingan. Romanning alohida nashrining paydo bo'lishi (1840 yil aprel) va butun umr bo'yi "M. Lermontovning she'rlari" to'plami (1840 yil oktyabr; "Mtsyri", "Tsar Ivan Vasilevich haqida qo'shiq ...", 26 she'r) davrning muhim adabiy voqealariga aylandi, tanqidiy tortishuvlarga sabab bo'ldi, maxsus Belinskiyning maqolalariga tegishli joy.

1840 yil fevral - Lermontov Fransiya elchisi E. Barantning o'g'li bilan duel ishtirokchisiga aylandi. Rasmiy ravishda, buning sababi Mixail Yurevichning suhbat davomida o'ziga yo'l qo'ygan keskinligi va aniqligi edi. Duel Qora dengizning narigi tomonida bo'lib o'tdi, ular shamshirlar bilan jang qilishdi. Lermontov yengil jarohat oldi. Shoir duel uchun hibsga olingan, ammo u qattiq jazolanmagan. Imperatorning so'zlariga ko'ra, fransuz bilan duel uchun aybning to'rtdan uch qismi qo'zg'atuvchidan olib tashlanishi mumkin. Lermontov Kavkazdagi Tengin piyoda polkiga ko'chirildi. Daryodagi qiyin jang qatnashchisi sifatida. Chechenistonda Valerka, u ikki marta o'zini mukofotlar uchun taqdim etdi, ammo podshoh bu g'oyalarni rad etdi. "

1841 yil yanvar o'rtalarida Lermontov ta'til oldi va Sankt-Peterburgga jo'nab ketdi. Ta'til tugagandan so'ng, Lermontovning do'stlari keyinga qoldirishni iltimos qila boshladilar va unga Sankt-Peterburgda bir muddat qolishga ruxsat berildi. To'liq iste'foga chiqishga umid qilib, shoir bu muddatni o'tkazib yubordi va faqat navbatchi general Kleinmichelning 48 soat ichida poytaxtni tark etish haqidagi energetik buyrug'idan so'ng jo'nab ketdi. Buni Peterburgda Lermontov singari notinch odam borligi bilan taroziga solgan Benkendorff talab qilgani aytilgan. Bu safar Lermontov o'ta og'ir bashoratlar bilan Peterburgni tark etdi va vataniga o'zining "Xayr, yuvilmagan Rossiya" degan hayratlanarli kuchli she'rlari bilan xayrlashdi.

1841 yil may oyida Lermontov Kavkazga qaytib keldi. Pyatigorskda u mineral suvlarda davolanishni kechiktirmoqda. Bu erda kadetlar maktabida sobiq sinfdoshi bilan o'lik janjal N.S. Martinov, 1841 yil 15-iyulda Mashuk etagidagi so'nggi duelga olib bordi. Lermontov avtomatni yuqoriga qaratdi (bu ishonchli manbalardan ma'lum) va ba'zi guvohliklarga ko'ra, hatto birinchisini osmonga otgan. Duelning yozma va yozilmagan qoidalariga ko'ra, bu yarashish belgisidir, shundan keyin dushman o'ldirish uchun otishga haqli emas edi. Ammo Martinov to'g'ridan-to'g'ri Lermontovning ko'kragiga o'q uzdi. U joyida vafot etdi. 1842 yil bahorida Arsenyeva nabirasining kulini Tarxaniga tashiydi.

She'r janri Lermontov ijodidagi eng sevimlilaridan biridir. U xuddi shu she'rning bir nechta nashrlari va saqlanmagan she'rlarini hisobga olmaganda, tugallangan va tugallanmagan 30 ga yaqin she'rlar yozgan. Ushbu asarlar mavzusi, syujeti va uslubi bilan farq qiladi. Ba'zi she'rlar "egizak" bo'lib tuyuladi (masalan, 1830 yillarning birinchi yarmida yozilgan "sharqona" she'rlar tsikli), ba'zilari deyarli bir vaqtning o'zida yaratilganiga qaramay, keskin farq qiladi ("Savdogar Kalashnikov haqida qo'shiq" va " Jin "),

She'rlarning aksariyati, Lermontovning hayoti davomida, to'liq ko'rinishiga qaramay nashr etilmagan. Gap shundaki, bu she'rning janri shoirning doimiy ijodiy laboratoriyasiga aylangan. 1837 yildan keyin u she'riyat va nasrda yaratgan deyarli barcha narsalarni nashr etdi, ammo aniq bosib chiqarish uchun mo'ljallanmagan she'rlarni yozishda davom etdi. Bular "o'zi uchun", "eskiz she'rlari" she'rlari, Lermontovga daftarning ekvivalenti sifatida xizmat qilgan badiiy zaxira. Boshqa yozuvchilar odatda alohida qisqa eslatma, satr-parcha ko'rinishida saqlagan narsalarini u tugallangan asarlar shaklida saqlagan. She'rlarda Lermontov juda ko'p tajriba o'tkazdi, romantizmning obrazli lug'atini o'zlashtirdi, syujetni shakllantirish mahorati va psixologik xususiyatlarini o'rgandi.

1828-1830 yillarda yozilgan dastlabki she'rlarning bir qismi. ("Cherkeslar", "Kavkaz asiri", "Korsar", "Jinoyatchi", "Ikki qul"), Pushkin va Bayron, Bestujev va Kozlov she'rlarini qayta tiklashdi. Bular hayot va adabiy taassurotlar orqali yosh shoir ongiga singib ketgan "eshiklar" rolini o'ynagan asarlar. U o'zini hayratda qoldirgan vaziyatlarni, ishqiy adabiyot olamidan chizilgan, hayotdan unchalik farq qilmaydigan obrazlarni aks ettirish uchun tayyor badiiy inshootlardan foydalangan. "E'tirof", "Kalla", "Ov Bastundji", "Litvinka", "Boyarin Orsha", "Sashka" she'rlari she'riy "daftar" qismatiga duch keldi, unda g'oyalar, obrazlar, alohida misralar va hattoki misralar aylanib o'tish uchun saqlandi. tasvirlarda - "sevimlilar" va g'oyalar - "sevimlilar".

Lermontov she'rlari orasida janrning klassikasiga aylangan uchta asar bor: "Savdogar Kalashnikov haqida qo'shiq", "Mtsyri" va "Jin".

"Tsar Ivan Vasilevich, yosh oprichnik va jasur savdogar Kalashnikov haqida qo'shiq" (uning qisqartirilgan nomi tez-tez ishlatiladi - "Savdogar Kalashnikov haqida qo'shiq") - Lermontovning 1837 yilda u tomonidan nashr etilgan birinchi she'ri, "Qo'shiq ..." xalq she'riyatida, chinakam xalq she'riyatida tasvirlash mavzusi nima bo'lishi kerakligi haqida qizg'in bahs-munozaralar. She'r, o'ziga xosligiga qaramay, romantik she'rlardan farqli o'laroq, romantik she'riyatning asosiy oqimida: axir tarixga, xususan, o'rta asrlarga bo'lgan qiziqish romantiklarga xos bo'lgan.

She'rdagi harakatlar XVI asrga, og'zaki folklor san'atining ko'plab yodgorliklarida, birinchi navbatda, XVI asrda keng tarqalgan asarlarda - tarixiy qo'shiqlarda (bu epik janr qadimiy - bylinalar o'rnini egallagan) qo'lga kiritilgan Ivan dahshatli davrga tegishli. ... She'r syujeti Ivan dahshatli davri uchun juda ehtimol bo'lgan voqeaga asoslangan va shoir tomonidan N.M.Karamzinning "Rossiya davlati tarixi" dan olingan bo'lishi mumkin: Ivan IV hukmronligiga bag'ishlangan IX jildda ma'lum bir rasmiy Myasoede- Vistula va uning rafiqasi, soqchilar tomonidan haqoratlangan.

She'rdagi tarixiy davr folklor talqinida keltirilgan. "Qo'shiqlar ..." manbalaridan biri mashhur "Kirsha Danilov tomonidan to'plangan qadimiy rus she'rlari" to'plamidan (1818) Mastryuk Temryukovich haqida xalq qo'shig'i. Lermontov mashhur qo'shiqchi va folklor qo'shiqlari noshiri P.V.Kireevskiy tomonidan yozib olingan Mastryuk haqidagi qo'shiqning versiyalari bilan ham tanish edi. Shoir qahramon nomini Mastryuk haqidagi qo'shiqlardan olgan (xalq qo'shiqlarida "Kalashnikovlarning bolalari", Kalashnikovlar haqida gap boradi). Ammo bu Lermontov she'ri va folklor asarlari o'rtasidagi individual qarz olish yoki tematik konversiyalar haqida ham emas. Asosiysi, Lermontov personajlar yaratishning folklor tamoyillaridan foydalanadi. U o'z qahramonlarini ("dahshatli podsho", Kiribeyevich, Kalashnikov) ko'p qirrali tasvirlashga intilmaydi, lekin ulardagi asosiy narsani ta'kidlaydi. Xususan, Kiribeyevich va Kalashnikov ularni qahramon antagonistlariga aylantiradigan fazilatlarni ta'kidlaydilar. Chorning sevimli gvardiyasi bilan va aslida podshohning o'zi bilan to'qnashuvdan qo'rqmagan qo'rqmas savdogar Kalashnikovning obrazi qaroqchi qo'shiqlari an'analariga muvofiq yaratilgan. Kiribeyevichning qiyofasi va u bilan bog'liq bo'lgan boshqa birovning xotiniga bo'lgan "qonunsiz" sevgisining lirik chizig'i xalq she'riyatining eng keng tarqalgan janrlaridan biri - uzoq muddatli qo'shiqni keltirib chiqaradi.

"Dashing oprichnik" va savdogar Kalashnikov o'rtasidagi ziddiyat mashhur nuqtai nazardan baholanadi. Bu she'rda odatdagi qo'shiqchilar-ertakchilar tomonidan qo'shiqni "eski uslubda" kuylash yoki "aytib berish", "guslar jiringlashi ostida" ifoda etilgan. Kalashnikov rus milliy xarakteridagi qahramonlik tamoyilini aks ettiradi. U isyonkor, nafaqat xotinining haqorat qilingan sha'nidan qasos olish bilan, balki axloq to'g'risidagi, insonning sha'ni va qadr-qimmati haqidagi mashhur g'oyalarni himoya qiladi. Kalashnikov, folklor asarlarining ko'plab qahramonlari singari, shubhasiz ijobiy qahramondir. Kiribeevich - salbiy qahramon, qo'shiqchilar unga qoralash bilan munosabatda bo'lishadi: axir u odamlar ishlab chiqqan axloqiy tamoyillarni oyoq osti qiladi. Uning uchun sodiq podshoh oprichnikida podshohning irodasi va o'z xohishlaridan boshqa muqaddas narsa yo'q. U, Kalashnikov singari, "jasur odam", ammo uning jasurligi buzg'unchi, axloqsiz va shuning uchun ertakchilar nuqtai nazaridan jazolashga loyiqdir.

Lermontov folklorning o'ziga xos janrlari va uslubiy shakllariga taqlid qilmaydi. U she'rda xalq she'riyatining tilida gapiradi, o'zining dahshatli Ivan davrini tushunishga, lekin xalqqa yaqinligini ifoda etishga intiladi. Lermontov Dahshatli despotizmni uning fe'l-atvorining buzuqligi oqibati deb bilgan Karamzin va slavyanfillarning kontseptsiyasini qabul qilmadi, balki XVI asrda yaratilgan tarixiy qo'shiqlarda xalq xotirasi bilan saqlanib qolganligi sababli podshoh obrazini tiklashga harakat qildi.

Ivan dahshatli obraz - she'rning birinchi qismining markaziy obrazi. Bu erda podshoh dahshatli, g'azablangan, yo'ldan ozgan, shubhali despot sifatida ko'rinadi - rasmiy tarixshunoslikda Grozniy talqiniga to'liq mos keladi. Ushbu talqinga sezilarli "tuzatish" Lermontov tomonidan she'rning uchinchi qismida kiritilgan, bu erda podshoh nafaqat qo'rqinchli va shafqatsiz. Kalashnikovni sevimli gvardiyasiga qarshi "zararli niyat" uchun blokga jo'natish bilan podshoh dono va o'ziga xos tarzda chiqdi: u savdogarni birinchi navbatda "o'yin qoidalarini" buzganligi uchun - faqat tasodifan o'ldirish mumkin bo'lgan mushtlashish qoidalarini buzadi. , "Istaksiz", "jasoratli kuchini" namoyish etib, "erkin iroda" emas, ya'ni qotillikni oldindan rejalashtirgan. Kiribeyevich uchun shunchalik qasos emaski, adolat podshoni harakatga keltiradi, bu Kalashnikovning kuchi va qudratini tan olishning bir turi bilan tasdiqlanadi: podshoh o'z oilasini o'z inoyati bilan kutib olishga tayyor. Grozniyning xarakteri - she'rda sxematik tarzda emas, balki bitta satrda tasvirlanmagan yagona belgi, uni ijobiy yoki salbiy deb baholash mumkin emas.

Kiribeevich va Kalashnikov - Lermontovning romantik she'rlari qahramonlarining o'zgarishi. Kiribeyevichning asosiy xususiyati cheksiz individualistik printsipdir. Ushbu qahramon xalq qo'shiqlarining yoritilishida o'ziga xos jin. Uning o'tmishdoshlari Lermontovning dastlabki she'rlari, birinchi navbatda "Demon" she'rining dastlabki oltita nashridagi Demon edi. Kalashnikov qahramon-isyonchilar va qasoskorlar qatorini davom ettirdi ("Ozodlikning so'nggi o'g'li" she'ridan Vadim, "Boyar Orsha" dan Arseniy). Ammo Kalashnikovning qo'zg'oloni, dastlabki she'rlar qahramonlarining qo'zg'olonidan farqli o'laroq, uning o'ziga xos qadriyatlarni: oilaning sharafi va axloq haqidagi xalq g'oyalarini himoya qilishi bilan bog'liq. Kalashnikov musht mushtini tomosha qilish uchun yig'ilgan odamlar unga hamdardlik qilishini tushunadi.

Kalashnikov adolat va ezgulik standarti sifatida namoyon bo'ladi, Kiribeevich esa axloqsizlik va yovuzlik standarti.

"Savdogar Kalashnikovning qo'shig'i" da Lermontov har xil individual isyonlarni namoyish etdi. E'tibor bering, Kiribeevichning xatti-harakati ham g'alayon, ammo Kalashnikov g'alayoniga nisbatan tubdan farq qiladi. Kiribeevich nomus va vijdon haqidagi mashhur g'oyalarga qarshi qo'zg'olon ko'taradi. U nafaqat "uy qurish" turmush tarzining konventsiyalarini, balki odob-axloqni ham inkor etadi va unga xalaqit beradigan odamni o'ldirishga tayyor. Uning uchun shohning so'zi va zulmat, jilovsiz ehtiros buyrug'idan tashqari qonunlar yo'q. Kiribeevichning Alena Dmitrievnaga bo'lgan muhabbati vijdon bilan muomala, u hatto podshoni ham aldaydi." Kalashnikov "yovuz" Kiribeyevichni "haqiqat bilan, vijdon bilan hukm qiladi." Birining "yolg'onligi" va boshqasining "haqiqiy haqiqati" - Lermontov she'ridagi ikkita tartibsizlikni ajratib turadigan narsa. Shunday qilib, isyonni inson mohiyatining namoyon bo'lishi deb hisoblagan, har qanday norozilik turtkisini qadrlagan Lermontov vayronkor isyonni konstruktiv isyondan ajratib turadi. Songda tasvirlangan ikkala qahramon ham isyonkorlar, ammo ularning isyonkor xulq-atvorining natijalari boshqacha. Maxsus voqea, kundalik ziddiyat davrning fojiali to'qnashuvini aks ettiradi. Kiribeevich nafaqat ehtirosli sevgilisi, balki oprichnik ham, qonundan ustun turgan odam. U o'zining kuchliligi va ruxsat berishiga ishonch hosil qiladi, uni faqat qirolning fikri qiziqtiradi. Kalashnikov qo'zg'oloni uning gvardiyachilarga va podshohga nisbatan ma'naviy ustunligidan dalolat beradi.

Boshqa romantik yozuvchilar singari, Lermontov ham o'tmishga hozirgi zamon nuqtai nazaridan qaraydi. Tarixiy materiallar asosida "Qo'shiq ..." da xuddi shu axloqiy muammolar zamonaviylik haqidagi asarlarda - "Duma" va "Bizning zamonamiz qahramoni" da qo'yilgan. Belinskiy she'riyatning dolzarbligini ta'kidlab o'tdi, Lermontovning zamondoshlari ham "Qo'shiq" da ... o'sha yillardagi haqiqiy voqealarning aksini topdilar (masalan, Moskva savdogarining xotini hussar tomonidan olib ketilganligi haqidagi shov-shuvli voqea). She'rda ular "Shoirning o'limi" she'rining bir versiyasini - Pushkinning oilaviy dramasining aksini ko'rishga harakat qilishdi. Biroq, bu taxmin juda shubhali va deyarli spekülasyondan boshqa narsaga asoslanmaydi. Yana bir muhim narsa: zamondoshlar she'rning mazmuni uzoq tarixiy davr doirasidan tashqariga chiqib, 1830 yillarning o'rtalaridagi ijtimoiy vaziyatni aks ettirishini his qilishdi. va o'sha davrdagi odamlarning shaxsiy hayotidagi voqealar. Tarixiy she'rni shoirning zamonaviylik haqidagi fikrlari bilan bog'laydigan asosiy narsa bu isyon tushunchasi edi. Kuchli irodali, jasur, murosasiz Kalashnikovning isyoni - Lermontov ko'rishni istagan, ammo zamonaviy hayotda ko'rmagan. Kiribeevichning individualistik isyoni shoir o'zining jin qahramonlarida ko'rsatgan individualistik isyon turiga yaqin.

"Mtsyri" va "Jin" romantik she'rlarini haqli ravishda ushbu janrda yaratilgan namunali asarlar deb atash mumkin. Ikkala she'r ham uzoq tarixga ega, ular ustida ishlash jarayoni Lermontov ijodida she'r janri evolyutsiyasini kuzatishga imkon beradi. She'rning eng ta'sirli janr turlaridan biri hisoblangan romantik she'rning asosiy xususiyatlarini ta'kidlab o'tamiz:

- qo'zg'olonchi romantik qahramonlarning syujetlari, g'ayrioddiy, g'ayrioddiy obrazlari zaminidagi keskin mojarolar;

- monologlarning yetakchi mavqei - qahramonlarning e'tiroflari.

Lermontov she'rlarida tan olish nafaqat romantik qahramonning o'zini o'zi ochib berish shakli, balki uni tasvirlashning asosiy shakli hamdir: ko'pincha mustaqil ma'noga ega bo'lmagan syujet to'qnashuvlari asosiy vazifaga bo'ysunadi - ichki dunyosini, qahramon psixologiyasini ochib berish;

- qoida tariqasida, romantik asarlar qahramonlari muallifning g'oyalari va kayfiyatini aks ettiradi, ko'pincha romantik shoirning "men" i bilan mos keladi. Lermontovning dastlabki she'rlarida qahramonlar va muallif mentalitetining to'liq muvofiqligi, "Mtsyri" va "Demon" she'rlarida muallif va qahramon o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik paydo bo'lmaydi. Bu, xususan, qahramonlarning e'tiroflari tuzatuvchi, to'xtatuvchi hukmlar va fikrlar sharoitida mavjud bo'lishida namoyon bo'ladi. Masalan, "Mtsyri" she'rida iqror bo'lishdan oldin tog'lik bolakay haqida afsona keltirilgan (Ch. 2), tan olish manzili - rohib bor. U bitta javob bermaydi, ammo u holda tan olish boshqacha, shartli ravishda adabiy, xarakterga ega bo'lar edi. "Jin" da jinni tan olish muallifning bayoni bilan doimiy ravishda uzilib qoladi;

- romantik she'rlarning syujetlari odatiy, ekzotik fonda ochiladi. Romantik she'rlarda bunday fon ko'pincha landshaft, rus romantik she'rlarida "janubiy", Kavkaz manzarasi bo'lgan. "Janubiy" landshaft muhim semantik funktsiyani amalga oshirdi: axir Kavkaz rus romantikalari tomonidan nafaqat geografik makon, balki Rossiya va Sharq, Evropa va Osiyo o'rtasidagi chorrahalar sifatida qabul qilingan. Kavkaz romantik ong uchun eng muhim muammolar - erkinlik va zarurat, o'lim va o'lmaslik, insonning tarix va jamiyatdagi o'rni bilan bog'liq edi. Shuning uchun Lermontov ekzotizm uchun emas, balki Mtsirida ham, Iblisda ham Kavkazga harakatni o'tkazdi. Mtsiridan oldingi dastlabki she'rlarda asirlikdagi yoshlarning taqdiri G'arbiy Evropa va Rossiya o'rta asrlarining tarixiy sharoitlarida tasvirlangan va "Demon" ning birinchi nashrlarida qahramon gruzin emas, keksa Gudalning qizi, balki ispan rohibasi bo'lgan. Kavkaz materiallari romantik shoirga inson va uning atrofidagi dunyo o'rtasida keskin qarama-qarshiliklarni ko'rsatishga, erkin ruh ta'siriga yovuz iroda va taqdirning yengilmasligiga qarshi turishga imkon berdi. Romantik masalalar go'yo sof shaklda ochilgan.

"Mtsyri". She'r 1838 yilning birinchi yarmida tugallandi. Dastlab uni boshqacha deb atashdi - "Beri" (yozuvlarda shoir "gruzin tilida Beri - rohib"). She'rni "She'rlar" kitobiga qo'shib, Lermontov nomini o'zgartirdi, aftidan gruzin tilida "mtsyri" nafaqat "yangi boshlovchi", balki "begona, musofir, yolg'iz odam" degan ma'noni anglatadi. Shoir dastlab asarning asosiy g'oyasini epigraf bilan ochib bergan: "Hammaning bitta vatani bor". She'rni nashrga tayyorlashda ushbu epigraf, xuddi sarlavha singari, Eski Ahddagi epigraf bilan almashtirildi: "Men ovqatlanaman, ozgina asal tatib ko'rdim va endi o'laman" (I Shohlar kitobi, 14-bob). Lermontov Mtsiri taqdirining buyuk ramziy ahamiyatini ta'kidlashga intildi: axir, she'r qahramoni ismdan mahrum, uning taqdiri - bu ma'lum bir prototipning biografiyasiga asoslangan hikoyaning taqdimoti emas, balki romantik yot va mahbusning umumlashtirilgan taqdiri. Darhaqiqat, Lermontov Mtsxetada monastirga general Ermolov tomonidan olib kelingan yolg'iz rohib bilan uchrashdi, ammo bu uchrashuv she'r ustida ishlashga umuman turtki bo'lmadi.

Monastirda o'sgan yigit - bu shoirning yoshligidan ijodiy tasavvurini egallagan holat. "Mtsyri" xarakteriga o'xshash bir belgi 1831 yilgi yozuvlardan birida keltirilgan: "17 yoshli yosh rohibning yozuvlarini yozing. - Bolaligidan u monastirda bo'lgan; muqaddasdan tashqari - men kitob o'qimaganman. Ehtirosli ruh susayadi. - Ideallar ... "She'rning muammoliligi she'riyatning markaziy mavzulari bilan bog'liq

Lermontov: ozodlik va qullik mavzusi, Mtsyri ruhida pishib etiladigan va dastlabki she'rlariga o'xshaydi - "E'tirof" (1829-1830) va "Boyarin Orsha" (1835).

"E'tirof" da Lermontov kelajakdagi qahramon "Mtsyri" portretining dastlabki tasavvurlarini chizgan: bu sirli ispan rohib, noma'lum sabablarga ko'ra o'lmoqda. Taniqli qatorlarning birinchi versiyasi allaqachon "E'tirof" da paydo bo'lgan:

"Siz mening e'tirofimni tinglash uchun keldingiz. Men bu erga keldim - rahmat; Tushunmadim: ularning fikri qanday edi? - mening ishlarim Va mensiz siz bilishingiz kerak - Ruhingizni ayta olasizmi?

"Boyar Orsha" she'rida yosh mahbus Arsenining qiyofasi yanada aniqroq bo'ldi: Arseniy qizini o'ldirgan boyarga qarshi isyon ko'tarmoqda va shu sababli uning uyidan qochmoqda. Yigit o'lim to'shagida, xuddi "E'tirof" she'rida bo'lgani kabi, o'z ruhini "aytishga" harakat qildi. Aktsiyaning vaqti aniqroq - Ivan Dahshatli davridir. Dastlabki ikki she'r shu tariqa shaxsga qarshi zo'ravonlikka qarshi kurashgan isyonkor qahramon g'oyasini amalga oshirishda muhim bosqich bo'ldi.

Mtsiri nima nomidan isyon qilmoqda? Uning qo'zg'olonining maqsadi - romantiklar tomonidan insonning tabiiy holati bilan tenglashtirilgan erkinlik. Asirlik, erkinlikning etishmasligi tabiatdan uzoq, g'ayritabiiy holat. Mtsirining qo'zg'olonini tabiatni o'zi qo'zg'olon deb hisoblash mumkin, bu esa odamni erkin tug'diradi. Vaziyatlar odamni bostirishga, uni kamsitishga qodir, ammo ular uning ruhiga zid bo'lgan monastirdagi og'riqli hayot sharoitlariga norozilik bildirish huquqini undan tortib ololmaydi.

Mtsirining ishqiy isyonining ma'nosini ochib, shuni yodda tutish kerakki, romantiklarning romantik dunyoqarashi va she'riyatining o'ziga xos xususiyatlaridan biri tabiat tomonidan doimiy ravishda tabiatga murojaat qilishdir. Bu romantik uchun eng yuqori hokimiyat tabiatdir. Romantizm insonni tabiat bilan aloqalarida san'at uchun ochdi; odamning o'zida romantik yozuvchilar tabiiy tamoyilni ta'kidlashga intildilar. Ular uning asosiy namoyon bo'lishini qalb hayoti, ichki erkinlik deb hisobladilar, shuning uchun romantiklarning qahramonlarning ichki dunyosiga bo'lgan qiziqishi shunchalik doimiy edi va aksincha, shaxsiyatni cheklaydigan, uni jamiyatga qaram qilib qo'yadigan har qanday narsaga dushmanlik kundalik hayotdan.

Lermontovning romantik she'rlarida inson va uning atrofidagi dunyo o'rtasidagi ziddiyatning asosi qullik holati bo'lgan. Qullikning ramzi - bu monastir (lirikada u qamoqxonaga to'g'ri keladi). Bu, albatta, haqiqiy monastir emas, balki o'ziga xos odatiy, g'ayritabiiy ravishda yopiq, yopiq makondir. Monastir devorlari yovvoyi tabiat olamini qoplaydi, monastir - bu quyosh nurlari kira olmaydigan zindon. Qadimgi rohib go'yo monastirning tirik timsoliga aylanadi, uning vakili "ikki kishilik" bo'ladi: unda qahramon qandaydir cheklovni, taqiqni his qiladi. Qadimgi e'tirofchi monastir panjarasining toshlari singari jim va jim. Ham monastir, ham chol - bularning hammasi Mtsiri yugurib chiqqan haqiqiy bo'lmagan, toshbo'ron hayot dunyosidan.

"Mtsyri" she'rining asosini ikki dunyoning romantik tushunchasi tashkil etadi. Ulardan biri qahramonga begona, bu "tiqilib yotgan hujayralar va ibodatlar dunyosi" (monastir), u erda u o'ziga o'xshab ko'rinib turganidek, asirlikda uxlab yotgan bo'lsa, ikkinchi dunyo - bu "musibatlar va janglarning ajoyib dunyosi", / toshlar bulutlarga yashiringan joy, / qaerda odamlar burgutday erkindirlar. " Bu ikki dunyo bir-biriga ulanolmaydi. Va asirlikni inkor etish, erkinlikning yo'qligi qanchalik kuchli bo'lsa, qahramonning isyonkor xayoloti tomonidan yaratilgan "ajoyib dunyo" ga bo'lgan turtki shunchalik qat'iy.

She'rni "realistik" tushunish uning ma'nosini talqin qilishda xatolarga olib kelishi mumkin. Shuni unutmaslik kerakki, romantik she'rda uy, oila, vatan kabi odatiy ko'rinadigan tushunchalar, odatda, odatda qabul qilingan tushunchadan juda uzoq bo'lgan alohida ma'noga ega.

Mtsyri o'tmishga qaytish mumkin emasligini anglab, uyga boradigan yo'lni bilmasdan, nafratlangan monastirdan qaerga qochadi? U o'ziga, yo'qolgan "jannatga" qaytish uchun o'z hayotining manbalari va asosiy tamoyillariga qaytish uchun odatiy bo'lmagan turmush tarzini va unga bo'lgan munosabatni buzib, tabiiy muhitga qochib ketadi. Monastir devorlari tashqarisida qahramon yo'qotgan ozodlik dunyosini kutmoqda. Romantik Mtsiridan qochib qutulish - ozodlikka bo'lgan sof turtki, tabiatning beqiyos chaqirig'iga javob, shuning uchun "vatan", "tug'ilgan qishloq", "ota va ona", "opa-singillar" Qahramon o'z vatani, bolaligidan og'ziga ololmagan "muqaddas so'zlar" haqida gapirganda, u erkin dunyoni orzu qiladi. Insonni odam qiladigan hamma narsa bor. Mtsyri tabiiy hayot va erkinlik dunyosida, odam yolg'izlik qila olmaydi, deb ishonadi: u o'z uyining iliqligiga, yaqinlarining ko'z yoshlari va hamdardligiga va o'z qabrlariga ega. Agar inson ozod bo'lsa, u to'liq hayot kechiradi. Agar u asirlikda, asirlikda bo'lsa, demak u o'lik va tabiat tomonidan unga berilgan hamma narsadan mahrum bo'lgan. She'rning muhim motivi vatan motividir. Mtsyri uchun vatan nafaqat ona qishloq. Ushbu tasvir-belgining asosiy ma'nosi boyroq: vatan - bu insonni asl mohiyatiga qaytaradigan tabiat va erkin hayot. Inson, deydi Lermontov, monastir xujayrasida, toshlar, ro'za va ibodatlar orasida emas, balki tabiatning "Xudo bog'ida" yashashi kerak.

Mtsiri o'zining tabiat dunyosi bilan birlashishga intiladi, u "bo'ron bilan quchoqlashga" tayyor. U baxtni do'stlikda "qisqa, ammo tirik, / bo'ronli yurak va momaqaldiroq bilan Mele" da ko'radi. Biroq, qahramon o'zining romantik impulsida hayotning qattiq haqiqatiga duch keldi. Tabiat sezilmas ko'rinishini o'zgartiradi, do'stdan dushmanga aylanadi. Oxir-oqibat, tabiat Mtsiriga uning atrofidagi odamlar dunyosi kabi dushman bo'lib chiqadi.

Qahramon mag'lub bo'ldi. Uning vataniga boradigan yo'li aylanma harakatga aylandi - u yana o'zini monastirda topadi, u erda yana tanlov qilish kerak: qabul qilish yoki norozilikning boshqa shaklini tanlash - o'lim. Iltimos, diqqat qiling: Mtsirining o'limi uning irodasi bilan ko'rsatilgan. Biror kishi bu majburiy emas, balki "tiqilib qolgan hujayralar va ibodatlar" dunyosidan ixtiyoriy ravishda chiqib ketish kabi taassurot qoldiradi. Va yana Mtsyri uchun tark etishning asosiy sababi - hech bo'lmaganda tushida tabiat bilan birlashish; yarim uyquning baxtli holatida, yarim ko'rinishda. U uni monastir bog'iga dafn qilishni so'raydi, u erdan "Kavkaz ham ko'rinadi", yaqin, aziz, ammo erishib bo'lmaydigan tabiat uni rad etdi.

Ushbu achchiq so'zlarda Mtsyri uning hayotidagi fojiali voqea va amalga oshmagan orzu. Erkinlikda, monastir hujayralaridan uzoqda, u "asirlikda" bo'lganidek yolg'iz qoldi. U eng muhim narsani - odamlarga olib boradigan yo'lni topa olmadi. "Men o'zim, xuddi hayvon kabi, odamlarga begona edim / Va emaklab, ilon kabi yashirinib oldim", - shunday eslaydi u o'zini. Qahramon "yosh gruzin ayoliga" yaqinlasha olmadi, tutun bilan to'ldirilgan ovulga chiqolmadi - qisqasi, Mtsiri monastir devorlari tashqarisida yashovchilarga, u "erkin" odamlar deb bilgan odamlarga, ularni burgutlar bilan taqqoslab, begona bo'lib chiqdi. Shuning uchun ozodlikda o'tgan uch kun uning uchun hayotning o'zi emas, balki unga yondoshish bo'lib qoldi. Shunisi e'tiborga loyiqki, qahramon mag'lubiyatning muqarrarligini anglab etdi: xavotir hissi, falokatning muqarrarligi Mtsirining tan olishining etakchi motividir. Ammo haqiqiy fojiali qahramon sifatida u o'lishga tayyor, ammo murosaga yo'l qo'ymaydi. Mtsyri qahramonlik halosida namoyon bo'ladi. She'rning ma'nosi, ular qanday fojiali natijalarga olib kelishidan qat'i nazar, iroda, jasorat, isyon va kurash kuchini ulug'lashdan iborat.

Mtsirining qahramonligi uning barcha harakatlarida namoyon bo'ladi. Qahramonlikning eng yuqori shakli bu intellektual va ma'naviy qahramonlikdir. Aynan u yigitni erkinlikning etishmasligi bilan tahdid qilayotgan hamma narsaga qarshi isyonga undadi. Ammo she'rda qahramonlik yanada murakkab, ramziy shaklda, birinchi navbatda Mtsiri va g'azablangan leopar o'rtasidagi o'lim jangida namoyon bo'ladi. Leopard bilan kurash she'rning markaziy epizodi bo'lib, u qahramonning ramziy ma'noda juda to'yingan uchta "erkin" kunining cho'qqisi.

Leopard Mtsiridan yuz o'girgan tabiatning kuchi va yovuz irodasini jamlaydi. Qahramonning kuchi oshirib yuborilgan, u yirtqich hayvon bilan tengma-teng kurasha oladi. Leopard bilan jang bu ramziy kurashdir: bu jismoniy kuch va matonat o'rtasidagi duel. Albatta, Mtsiri jismonan zaif va zaif, ammo uni qudratli ruh va g'alaba qozonish istagi boshqaradi, shuning uchun ham hayvon, ham odam bir-biriga munosib raqiblardir. Ular teng sharoitlarda kurashishga qodir, ammo ularning hech biri g'alaba qozona olmaydi. Qoplon bilan bo'lgan epizodda Mtsirining tabiat bilan "do'stlik-adovati" ning motivi o'zining apoteoziga etadi. Ushbu "do'stlik-adovat" qahramon yo'lidagi yagona to'siq emas. Leopard bilan kurash chuqur psixologik va falsafiy ma'noga ega: bu qahramon qalbida sodir bo'layotgan voqealarning majoziy ifodasidir. Unda ikkita tamoyil bir-biriga zid individualizm zahri, "zindon", yolg'iz "gul". Mtsyri butun dunyoga ochiq va shu bilan birga boshqa odamlarning haqiqatini anglay olmaydigan, o'ziga singib ketgan yopiq. U inkor qilishda ham, o'zining solihligiga ishonishida ham maksimalistdir. Mtsiri odamlar dunyosi bilan muloqotga tayyor emas - bu uning hayot fojiasining eng muhim sababi.

Romantik Lermontov Mtsirining taqdiriga abadiylik nuqtai nazaridan qaradi. Nafaqat Mtsyri (romantik qahramon-individualist) mag'lub bo'ldi, balki monastir ham vayron bo'ldi - bu yopiq hayot tarzining ramzi. Biroq, odamlar ongida, ularning tarixiy xotiralarida noma'lum monastirning qayta tiklanishi haqidagi afsona tirik bo'lib, u qisqa vaqt ichida ham o'zining baxtsiz taqdirini o'zgartirishga muvaffaq bo'ldi. Ushbu afsona she'rning ikkinchi bobida keltirilgan, u tan olishdan oldin va shu bilan birga unga qarshi chiqadi - ma'no jihatidan emas, balki qahramonning ichki dunyosiga chuqur kirib borish darajasida. Afsonada asirga tushgan bolada va yopiq yoshlikda tashqi tomondan qanday qarash bo'lishi mumkinligi haqida gap boradi. Qahramonning e'tirofi - bu uning o'ziga qarashidir, bu o'lik tavba emas, balki uning haqligiga ishonch hosil qilgan odamning monologidir.

Mtsyri yovvoyi tabiatda qilgan ishlari haqidagi asosiy voqeani ko'rib chiqadi - aynan shu voqea iqror bo'lishning aksariyat qismini egallaydi. Javob juda qisqa bo'lishi mumkin: "yashagan". Ammo Mtsyri bu lakonik javobni monastir devorlari tashqarisidagi haqiqiy hayoti haqida, taxminan uch kun, monastir yillarini "tutqunlik" o'rnini bosadigan rang-barang voqeaga aylantiradi. Qahramonning e'tirofi uning o'limi bilan yakunlangan dunyo bilan boshlangan dialogdir.

Mtsirining obrazi Lermontov qahramonlarining ikkita asosiy turidan birini - ozodlik uchun intilgan mahbus-qahramon turini o'zida mujassam etgan. Ikkinchi tur - surgun qilingan qahramonning ozodligi yuklangan turi - jin qiyofasida gavdalantirilgan.

"Jin". Iblis obrazi Lermontov ijodida va kengroq ma'noda Lermontovning ma'naviy hayotida alohida o'rin tutadi. "Lermontovning barcha she'rlarida, - dedi V.V. Rozanov," allaqachon "jin" ning boshlanishi bor, "jin" chizilmagan, "jin" xilma-xil. Endi biz uning hansirashini eshitamiz, endi uning yuzining chizig'ini ko'ramiz. " Shoirning so'zlariga ko'ra, u ko'p yillar davomida undan "qutula olmagan". Ushbu obraz uni ob'ektiv ravishda ongdan tashqarida mavjud bo'lgan, ammo shu bilan birga uning aqliy pardozi va xulq-atvorini belgilaydigan sub'ektiv narsa sifatida mavjud bo'lgan jonli kuch sifatida "ta'qib qildi".

Lermontovningharbiryangiromantikishidauo'ziniqayta-qaytae'lonqildi - yozuvchitomonidanyaratilganfalsafiyvaramziyobrazjudachuquredi. Ushbu chindan ham bitmas Lermontov mavzusini amalga oshirish bilan bog'liq g'oyalar 1841 yilgacha paydo bo'ldi.

Agar Mtsiri Lermontov asarlaridagi asir qahramonlaridan biri bo'lgan mahbus bo'lsa, demak u Lermontovning surgun qilingan ko'plab qahramonlaridan biridir. Biroq, Iblisning qiyofasi ularga qaraganda ko'p qirrali. Jin faqat jannatdan haydaladi va unga hech qachon qaytolmaydi. Aks holda, u mutlaqo bepul. Yovuzlik ruhi, "surgun ruhi" vaqt va makonda erkindir. U o'lmas: u uchun "yosh" tushunchasi mavjud emas, u holda, masalan, "abadiy yoshlik" - Mtsirining tasavvurini tasavvur qilib bo'lmaydi.

Iblis obrazi Lermontovning sirli ijodlaridan biridir. Uning uchta yuzi bor: bu azoblangan Demon, vasvasaga soluvchi Demon va halokatga uchragan Jin. Shoir unda bir-birini istisno qiladigan, mos kelmaydigan tamoyillarni birlashtirgan. Tasvirning ramziy ma'nosi nihoyatda kengdir. E'tibor bering, jinning barcha g'ayrioddiyligi bilan, unda romantik qahramonning xususiyatlarini ko'rish qiyin emas: individualizm, skeptisizm, oddiy, "beadab" odamga nisbatan nafrat, insoniy qadriyatlarni inkor etish. Bu fazilatlar majmuasi odatda iblisizm deb ataladi.

Demonizm - bu dunyo bilan alohida munosabatlar. Demon mavjud ma'naviy va moddiy qadriyatlarni yo'q qilishni o'zining asosiy maqsadi deb biladi. U odamlar va butun dunyo oldidagi axloqiy majburiyatlardan xoli - ezgulik va muhabbat g'oyalaridan farqli o'laroq, Demon total skeptisizm g'oyasini ilgari suradi.

Shuni ta'kidlash kerakki, Lermontov qahramonida mujassam bo'lgan jinlar dunyoqarashi romantik adabiyotda yangilik emas edi. Ishqiy yozuvchilarning butun avlodi iblis obrazini yaratib, jamoat axloqi, notinchligi va ma'naviy bo'shligidan noroziligini bildirishga harakat qildi. J. Bayron va T. Mur, A. de Viny, A.I. Polezhaev va boshqalarning asarlaridagi shaytoniy maxluqlar nafaqat yovuzlik, begunoh qalblarning shafqatsiz vasvasa qiluvchilari, balki azoblangan jinlar ham bo'lgan.

Lermontovning kashfiyoti yovuzlikdan zerikkan Demonning obrazi edi. Taqdirga qarshi isyon ko'tarib, "inkor etish ruhi, shubha ruhi" ga, oddiy insoniy qadriyatlarga murojaat qildi va "osmon bilan yarashishni" xohladi. Shoir, go'yo Jinning ishqiy afsonasini qayta yozgan. Uning antiqahramoni "zavqsiz yovuzlik sepdi", u o'sha "yaxshi kunlarga" qaytishga qodir ekanligiga ishonib, "yorug'lik uyida bo'lganida / U porlagan, sof karub, / Yugurayotgan kometa / Salomlashishning muloyim tabassumi / O'zgarishni yaxshi ko'rar edi" u bilan, / ... U ishonganida va sevganida, / Ijodning to'ng'ichi baxtlidir! ".

Demonning malika Tamaraga bo'lgan muhabbati uning tiklanishiga umid bag'ishlaydi, yo'qolgan uyg'unlikka intilishni kuchaytiradi. Tamaraga murojaat qilish - bu nafaqat go'zal er yuzidagi ayolni vasvasaga soladigan, balki uni o'zidan ham yuqoriga ko'taradigan, uni xudosi deb tan olishga tayyor bo'lgan jinning iqroridir.

Ammo Demon o'zini topgan vaziyat juda ziddiyatli: u "yaxshilikka ishonishni" xohlaydi, lekin ayni paytda Tamarani mast qilib, yo'q qilib yuboradigan yovuz vasvasa ruhi kabi ishlaydi. U jinning sevgilisi va uning yovuz irodasining "qashshoq qurboniga" aylanadi. Jinlarning sevgisining butun hikoyasi shu qarama-qarshilikka asoslangan. Iblisning o'zi o'z pozitsiyasining noaniqligini, sevgisining o'limini, mag'lubiyatning muqarrarligini his qiladi.

Tamaraning o'limi - bu Demonning birinchi mag'lubiyati, lekin nihoyat Guardian Anxel tomonidan olib borilgan sevgilining ruhi unga etib bo'lmaydigan bo'lganligi sababli mag'lub bo'ldi. Va shundan keyin "Iblis la'natlanganlarni mag'lub etdi / Uning aqldan ozgan orzulari, / Va yana u mag'rur bo'lib qoldi, / Olamda, avvalgidek yolg'iz / Umidsiz va muhabbatsiz! .."

Lermontov she'rda o'z mavzusini boshqaradi - jinlarga qarshi, jinlarga qarshi emas, balki jinlarga qarshi qaratilgan. U o'zining anti-qahramonini mag'lub etish sabablari haqida izoh bermaydi, uni qoralamaydi, axloqiy emas. Muallif, xuddi "yerdagi jin" Pechorin haqidagi romanida bo'lgani kabi, she'rning Demonida ijtimoiy emas, balki diniy va falsafiy-psixologik xarakterga ega bo'lgan "kasallik" ni ko'rsatib beradi. Demonizm bilan bog'liq polemika boshqa usullar bilan amalga oshiriladi: jinning ishonmasligiga muallifning hayotga va odamlarga qarashlari qarshi turadi. Agar "inkor etish ruhi" inson hayotining ahamiyatsizligiga ishonch hosil qilgan bo'lsa, unda muallif uni ne'mat va eng oliy sovg'a deb biladi. Uning ko'zlari keksa Gudalning hayoti va malika Tamaraning go'zalligini, Kavkazning buyukligini ko'rdi. Muallif Tamara bilan birga azob chekmoqda, azob bilan u o'lim qichqirig'ida "yosh hayot bilan xayrlashishni" eshitmoqda. She'r epilogida shaytonlarning qarashlari va jinlarning vasvasalaridan abadiy xoli bo'lgan "Xudo dunyosi" tasvirlangan. Aynan tabiatning abadiy hayoti tasviri Lermontovning hal qilinmaydigan savollarga javobiga aylanadi, uning "zamonamiz qahramoni" - Pechorinning sirli Demoni, "zamondoshi" va falsafiy "dubli" dunyo va o'zidan so'radi.“Zamonamiz qahramoni” Lermontov ijodining cho`qqisi sifatidaSarlavha allaqachon o'quvchini rassomning asl niyatlarini ochib beradigan kurs bilan tanishtiradi. Lermontov boshidanoq tanqidchilar uning asarini shaxsiy vahiy yoki oddiy fantastika deb bilishini oldindan bilgan. Shuning uchun u darhol kitobning mohiyatini bayon qilishga qaror qildi. "Zamonamiz qahramoni" romani sarlavhasining ma'nosi asarning mavzusi - 19-asrning 30-yillarining odatdagi vakili obrazini e'lon qilishdir. Asar qandaydir fantastik xarakterdagi shaxsiy dramaga emas, balki butun avlod his qilgan narsalarga bag'ishlangan. Grigoriy Pechorin o'sha davr yoshlari uchun barcha nozik, ammo haqiqiy, o'ziga xos xususiyatlarni o'zlashtirdi.

Grigoriy Pechorinning hayoti haqida hikoya. U zodagon va ofitser, biz u haqida birinchi navbatda "Bel" bobida Maksim Maksimichning og`zidan bilib olamiz. Keksa bir askar o'quvchiga yosh do'stining ekssentrikligi haqida gapirib berdi: u har doim maqsadlariga erishadi, nima bo'lishidan qat'iy nazar, jamoat qoralanishidan va undan ham jiddiy oqibatlaridan qo'rqmaydi. U go'zal tog'li ayolni o'g'irlab, vaqt o'tishi bilan Belaning yuragida paydo bo'lgan sevgisini orzu qildi, yana bir savol shundaki, Grigoriy endi bunga muhtoj emas edi. O'zining beparvoligi bilan u bir zumda qizni o'ldirish to'g'risidagi buyruqni imzoladi, chunki keyinchalik Kazbich hasad qilib, go'zallikni o'g'irlab ketuvchidan olib qo'yishga qaror qildi va u qo'lida ayol bilan ketolmasligini tushunib, uni o'lik darajada yaraladi.

"Maksim Maksimich" bobida Gregoriy sovuqqonlik va hissiy to'siqni ochib berishga tayyor emas. Pechorin eski do'sti - shtab sardori bilan juda vazminlik bilan salomlashadi, bu esa cholni juda xafa qiladi.

"Taman" bobi qahramonning vijdon pardasini ko'taradi. Gregoriy "halol kontrabandachilar" ishiga kirganidan chin dildan afsuslanadi. Xarakterning kuchli irodali kuchi Undine bilan qayiqda jang paytida ham ushbu fragmentda namoyon bo'ladi. Bizning qahramonimiz qiziquvchan va atrofda sodir bo'layotgan ishlardan bexabar qolishni istamaydi, shu sababli u yarim tunda ko'r bolani kuzatib boradi, qizni badnaning tungi ishlari haqida so'roq qiladi.

Pechorin ruhining haqiqatan ham sirlari "Knyajna Meri" qismida ochib berilgan. Bu erda u, xuddi zerikishdan xonimlarni orqasidan "sudrab" yurgan Onegin singari, ashaddiy sevgilisini o'ynay boshlaydi. Qahramonning Grushnitskiy bilan dueldagi zukkoligi va adolat tuyg'usi o'quvchini hayratda qoldiradi, chunki achinish sovuq qalbda yashaydi, Grigoriy do'stiga tavba qilish imkoniyatini berdi, lekin u buni o'tkazib yubordi. Ushbu bobning asosiy yo'nalishi - bu sevgi. Biz qahramonni muhabbatda ko'ramiz, ammo u o'zini qanday his qilishni biladi. Vera barcha "muzlarni" eritib yubordi, eski tuyg'ularni tanlangan kishining qalbida yanada yorqinroq yoritishga majbur qildi. Ammo uning hayoti oila uchun yaratilmagan, uning tafakkuri va erkinlikka bo'lgan muhabbati bilvosita sevgilisi bilan bo'lgan munosabatlar natijalariga ta'sir qiladi. Pechorin butun hayoti davomida yosh ayollarning qalbini xafa qildi va endi u taqdirdan "bumerang" oladi. U dunyoviy ish uchun oilaviy baxt va o'choq issiqligini tayyorlamadi.

"Fatalist" bobida inson hayoti taqdiri muhokama qilinadi. Pechorin yana jasorat ko'rsatib, Vulichni qilichi bilan o'ldirgan kazakning uyiga kirib bordi. Bu erda bizga Gregorining taqdir, taqdir va o'lim haqidagi mulohazalari taqdim etiladi.

“Ortiqcha odam”. Grigoriy Pechorin aqlli yigit. U o'zi qanchalik xohlasa ham, u hissiyotni namoyon etmaydi. Sovuqqonlik, ehtiyotkorlik, barcha harakatlaringizni tahlil qilish qobiliyati - bu fazilatlar yosh ofitserni romanning barcha belgilaridan ajratib turadi. U har doim qandaydir jamiyat bilan o'ralgan, ammo har doim "begona". Gap shundaki, yuqori dunyo qahramonni qabul qilmaydi, hech qanday holatda u hamma e'tiborining ob'ektiga aylanadi. Ammo u o'zini atrofdan uzoqlashtiradi va buning sababi uning "bu asr" dan tashqariga chiqqan rivojlanishida. Grigoriydagi shaxsiyatga chinakamiga xiyonat qiladigan narsa va shuning uchun uning "ijtimoiy" sohadagi muvaffaqiyatsizliklarini izohlash tahlilga va mulohazali fikrlashga moyil. Biz ko'rsatishni xohlaganimizdan ko'proq narsani ko'radigan odamlarga biz hech qachon yoqmaymiz.

Pechorinning o'zi yuqori dunyo tomonidan buzilganligini tan oladi va unda to'yinganlikning sababi bor. Ota-onasining qaramog'idan ozod bo'lganidan so'ng, Gregori, har qanday davrdagi yoshlar singari, hayotning zavq-shavqini o'rganishga kirishadi. Ammo bizning qahramonimiz bu ko'ngilocharliklardan tezda zerikadi, aql zerikishni kemirmoqda. Axir, u ham malika Maryamga ko'ngil ochish uchun muhabbat qo'yadi, unga kerak emas edi. Pechorin zerikishdan atrofdagi odamlarning taqdirini bilmasdan buzib, katta "o'yinlar" o'ynay boshlaydi. Shunday qilib, Meri qalbida ezilgan narsa bor, Grushnitskiy o'ldirilgan, Bela Kazbichning qurboniga aylangan, Maksim Maksimich qahramonning sovuqligidan "qurolsizlangan", "halol" kontrabandachilar o'zlarining sevimli qirg'og'ini tark etishlari va ko'r bolani taqdir irodasiga topshirishlari kerak.

Roman "zamonasizlik" davrida yozilgan. Keyin mamlakatni yaxshi tomonga o'zgartirishni orzu qilgan faol va faol odamlarning yorqin ideallari o'zlarining ma'nosini yo'qotdi. Bunga javoban, davlat bu yaxshi niyatlarni g'azablantirdi va dekabristlarni indikativ ravishda jazoladi, shuning uchun ulardan keyin vatanga xizmat qilishdan ko'ngli qolgan va dunyoviy o'yin-kulgiga to'yingan adashgan avlod paydo bo'ldi. Ularni tug'ma imtiyozlar bilan qondirish mumkin emas edi, ammo ular boshqa mulklarning bexabarlik va qashshoqlikda o'simlik bo'lishini juda yaxshi ko'rdilar. Ammo zodagonlar ularga yordam bera olmadilar, ularning fikri ko'rib chiqilmadi. Va uning qahramoni Grigoriy Pechorin shaxsida M.Yu. Lermontov o'sha befarq va bo'sh davrning illatlarini to'playdi, bu roman "Bizning zamonamiz qahramoni" deb nomlanishi bejiz emas.

O'g'il bolalar va qizlar to'g'ri tarbiya va ta'lim oldilar, ammo ularning imkoniyatlarini ro'yobga chiqarish imkonsiz edi. Shu sababli, ularning yoshliklari maqsadlarga erishish orqali ambitsiyalarni qondirish uchun emas, balki doimiy o'yin-kulgi uchun o'tadi, shuning uchun to'yish boshlanadi. Ammo Lermontov o'z qahramonini xatti-harakatlari uchun tanqid qilmaydi, asarning vazifasi boshqacha - yozuvchi Grigoriyning bu holatga qanday kelganini ko'rsatishga harakat qiladi, u personaj u yoki bu tarzda harakat qiladigan psixologik motivlarni ko'rsatishga harakat qiladi. Albatta, savolga javob davri. Dekabristlarning muvaffaqiyatsizliklaridan so'ng, bu sodir bo'lgan jamiyatning eng yaxshi vakillari, yoshlarning qatl qilinishi hech kimga ishonmadi. Ularga ong va hissiyotlarga sovuq munosabatda bo'lishga, hamma narsadan shubhalanishga o'rgatishgan. Odamlar atrofga qarab, yashaydilar, lekin shu bilan birga o'zlarining ko'rish qobiliyatini ko'rsatmaydilar. Ushbu fazilatlarni roman qahramoni M.Yu. Lermontov - Pechorin.

O'quvchi Pechorin bilan birinchi marta uchrashganda, u qahramonga qarshi antipatiyani rivojlantiradi. Kelajakda bu dushmanlik kamayadi, Gregori ruhining yangi qirralari bizga ochib beriladi. Uning harakatlari muallif tomonidan emas, balki rivoyatchilar tomonidan baholanadi, lekin ular yosh ofitserga ham hukm qilmaydi. Nima uchun? Bu savolga javob "Bizning zamonamiz qahramoni" romanining ma'nosidir. M.Yu. Lermontov o'z asari bilan Nikolaev vaqtini rad etadi va ortiqcha odam obrazi orqali "qullar mamlakati, xo'jayinlar mamlakati" nimaga olib borishini ko'rsatadi.

Bundan tashqari, asarda muallif romantik qahramonni rus voqeliklarida batafsil bayon qilgan. So'ngra ushbu yo'nalish mamlakatimizda ommalashgan edi, shuning uchun ko'plab so'z san'atkorlari san'atdagi yangi tendentsiyalar va adabiyotdagi falsafiy tendentsiyalarni o'zida mujassam etishga harakat qildilar. Roman mashhur bo'lgan psixologizm innovatsion motivning o'ziga xos xususiyati edi. Lermontov uchun Pechorin obrazi va uning obrazining chuqurligi g'ayrioddiy ijodiy muvaffaqiyatga aylandi. Aytishimiz mumkinki, kitob g'oyasi uning avlodini romantizmdan hayratga solgan va ruhlantirgan psixoanalizi (bu haqda sizga "Romantizm nima?" Maqolasi batafsil ma'lumot beradi).

Knyajna Meri go'zallikdan mahrum bo'lgan qiz, hasadgo'y kelin, erkaklar e'tiborini yaxshi ko'radi, garchi u bu istagiga xiyonat qilmasa ham, u o'rtacha darajada mag'rur. Pyatigorskda onasi bilan keladi, u erda Pechorin bilan uchrashadi. Gregori bilan sevib qoladi, lekin baxtsiz.

Bela - cherkes, shahzodaning qizi. Uning go'zalligi yuqori jamiyat qizlarining go'zalligiga o'xshamaydi; bu beparvo va yovvoyi narsadir. Pechorin shahzodaning to'yida go'zal Belani payqab qoladi va yashirincha uni uyidan o'g'irlaydi. U mag'rur, lekin Grigoriyning uzoq vaqt uchrashganidan so'ng, yuragi muzdan tushdi va muhabbat uni egallashga imkon berdi. Ammo u endi unga qiziqmasdi, chunki faqat taqiqlangan mevalar chindan ham shirin. Kazbich qo'lida o'ladi. Biz inshoda "Bizning zamonamiz qahramoni" romanida ayol obrazlarini tasvirlab berdik.

Vera - barcha kamchiliklar va g'alati narsalar bilan Pechorinni o'zi kabi sevadigan yagona odam. Bir marta Grigoriy uni Peterburgda yaxshi ko'rgan va Pyatigorskda yana uchrashganida, u yana Vera uchun iliq va kuchli tuyg'ularni his qiladi. Shuningdek, uning o'g'li bor va ikki marta turmush qurgan. Pechorinning Grushnitskiy bilan duelining fonida ikkinchi eriga, u Grigoriy bilan bo'lgan munosabati haqida gapirib berdi. Eri Verani olib ketadi va sevgilisi sevgilisiga yetish uchun samarasiz urinishlarda yonib ketadi.

Pechorin yosh zobit, zodagon. Gregorilarga mukammal ta'lim va tarbiya berildi. U xudbin, yuragi va aqli sovuq, har bir harakatini tahlil qiladi, aqlli, chiroyli va boy. U faqat o'ziga ishonadi, do'stlik va nikohdan hafsalasi pir bo'ladi. Baxtsiz. Uning Pechorin obrazi ushbu mavzu bo'yicha inshoda batafsilroq tahlil qilingan.

Grushnitskiy - yosh kursant; hissiy, ehtirosli, ta'sirchan, ahmoq, behuda. Uning Pechorin bilan tanishi Kavkazda bo'lib o'tadi, bu tafsilotlar romanda jim. Pyatigorskda u yana eski do'stiga duch keladi, bu safar yoshlar bitta tor yo'lga ega, bu yo'ldan kimdir bo'lgan. Qurolsiz qurol bilan to'pponchali rejasi ham kursantga raqibdan xalos bo'lishga yordam bermaydi va u o'zi o'ladi.

Maksim Maksimich - xodimlar kapitani; juda mehribon, ochiq va aqlli. U Pechorin bilan Kavkazdagi xizmat paytida uchrashgan va Grigoriyni chin dildan sevib qolgan, garchi u g'alati narsalarini tushunmasa ham. U 50 yoshda, bakalavr

"Bizning zamonamiz qahramoni" romanida bosh qahramon - Grigoriy Pechorin - Vulich, Verner, Grushnitskiyning 3 dubli taqdim etilgan.

Muallif bizni "Knyajna Meri" bobining boshida Grushnitskiy bilan tanishtiradi. Ushbu belgi har doim "fojiali ijro" o'yinida. Har bir savol uchun u har doim imo-ishoralar va hayotni tasdiqlovchi poz bilan birga tayyorlangan chiroyli nutqga ega. G'alati, bu uni Pechorinning dubliga aylantiradi. Ammo kursantning xatti-harakatlari, uning aniq nusxasidan ko'ra, Gregori xatti-harakatlariga parodiya.

Xuddi shu epizodda o'quvchi Verner bilan uchrashadi. U shifokor, uning hayot haqidagi qarashlari juda g'ayrioddiy, ammo ular Pechorindagi kabi ichki falsafaga emas, balki har qanday odamning o'limi haqida aniq gapiradigan tibbiy amaliyotga asoslangan. Yosh ofitser va shifokorning fikri o'xshashdir, bu ular o'rtasida do'stlikni kuchaytiradi. Shifokor, xuddi Grigoriy singari, skeptik va uning shubhasi Pechorinskiyga qaraganda ancha kuchliroqdir. Faqatgina "so'z bilan" bo'lgan uning kinikasi haqida nima deyish mumkin emas. Qahramon odamlarga nisbatan sovuqqonlik bilan qaraydi, u "agar ertaga vafot etsangiz nima bo'ladi" printsipi asosida yashaydi, atrof-muhit bilan aloqada u homiysi sifatida harakat qiladi. Uning qo'lida ko'pincha odamning "kartochkalari" bor, ularning tartibini u o'zi bajarishi kerak, chunki u bemorning hayoti uchun javobgardir. Xuddi shunday, Gregori ham odamlar taqdiri bilan o'ynaydi, lekin o'z hayotini xavf ostiga qo'yadi.

"Fatalist" bobida yuklangan avtomat bilan o'ynab, muhrlangan taqdirga ishonadigan Vulich paydo bo'ladi. Pechorin unga o'limni bashorat qiladi, ammo qurol noto'g'ri ishlaydi, bu Grigoriyni juda ajablantiradi, chunki o'lim muhri ofitserning peshonasida juda aniq edi. Kechasi ikkinchisi mast kazak tomonidan qirib tashlanib o'ldiriladi. Oldindan taqdirni bilgan Pechorinning dubli, chunki yosh ofitser keyinchalik o'z taqdirini sinovdan o'tkazadi va o'qdan keyin ham tirik qoladi, lekin keyinchalik yo'lda o'ladi. U Vulich qoldirgan o'lim izidan yurgan kabi taassurot qoldiradi. Bu haqda ko'proq "Pechorinning ikki karra" inshoida yozganmiz.

Hayotning ma'nosini topish muammosi. Grigoriy Pechorin butun roman davomida hayot savollariga javob izlaydi. Qahramon yuqori darajaga erishmaganligini his qiladi, ammo savol nima uchun? U o'z hayotini qiziqarli daqiqalar va qiziquvchan tanishlar bilan to'ldirishga, barcha imkoniyatlarini boshdan kechirishga harakat qiladi va bu o'zini o'zi bilishga bo'lgan intilishlarida u boshqa odamlarni yo'q qiladi, shuning uchun u o'z borligini qadrini yo'qotadi va ajratilgan vaqtni behuda sarflaydi.

Baxt muammosi. Pechorin o'z jurnalida zavq va haqiqiy baxtni his qilish to'yingan mag'rurlik deb yozadi. U osonlik bilan foydalanishni qabul qilmaydi. Uning mag'rurligini to'ldirish uchun barcha jihatlari borligiga qaramay - u baxtsizdir, shuning uchun qahramon har qanday sarguzashtlarni boshlaydi, hech bo'lmaganda bu safar baxtli bo'lish uchun o'z mag'rurligini zavqlantiradi deb umid qilmoqda. Ammo bu faqat qoniqadi, keyin esa uzoq vaqt emas. Haqiqiy uyg'unlik va quvonch uni chetlab o'tmoqda, chunki Gregori ijodiy faoliyatdan ajralib turadi va hayotning ahamiyatini, shuningdek o'zini isbotlash, jamiyatga foyda keltirish imkoniyatini ko'rmaydi.

Axloqsizlik muammosi. Grigoriy Pechorin juda g'ayratli kinik va xudbin edi, chunki u o'zini inson hayoti bilan o'ynashdan to'xtata olmadi. Biz qahramonning doimiy fikrlarini ko'ramiz, u har bir harakatni tahlil qiladi. Ammo u baxtni ham, uzoq muddatli do'stlikni ham sevishga qodir emasligini tushunadi. Uning ruhi ishonchsizlik, nigilizm va charchoq bilan to'lgan.

Ijtimoiy muammolar. Masalan, adolatsiz siyosiy tizim muammosi aniq. Uning qahramoni M.Yu. Lermontov avlodlariga muhim xabarni etkazadi: shaxs doimiy cheklovlar va qattiq despotik kuch sharoitida rivojlanmaydi. Yozuvchi Pechorinni hukm qilmaydi, uning maqsadi o'zi tug'ilgan zamon ta'siri ostida shunday bo'lganligini ko'rsatishdir. Ijtimoiy muammolari hal qilinmagan juda ko'p mamlakatda bunday hodisalar kam emas.

"Zamonamiz qahramoni" romanidagi hikoyalar xronologik tartibda joylashmagan. Bu Grigoriy Pechorin obrazini yanada chuqurroq ochib berish maqsadida qilingan.

Shunday qilib, "Bela" da bu voqea Maksim Maksimich nomidan hikoya qilinadi, kapitan yosh ofitserga o'z bahosini beradi, ularning munosabatlari, Kavkazdagi voqealarni tasvirlaydi, do'stining qalbining bir qismini ochib beradi. "Maksim Maksimich" da rivoyatchi ofitser, keksa askar Belani eslagan suhbatida. Bu erda biz qahramonning tashqi qiyofasini tavsiflaymiz, chunki biz uni avvalo "qobiq" bilan uchrashadigan notanish odamning ko'zlari bilan ko'rib turibmiz. "Taman" da "Malika Meri" va "Fatalist" Grigoriyning o'zi o'zi haqida hikoya qiladi - bu uning sayohat yozuvlari. Ushbu boblarda uning ruhiy g'alayonlari, fikrlari, hissiyotlari va istaklari batafsil bayon etilgan, biz uning nima uchun va qanday qilib qanday harakatlarga kelganini ko'ramiz.

Qizig'i shundaki, roman Kavkazdagi voqealar haqidagi hikoyadan boshlanadi va shu erda tugaydi - halqa kompozitsiyasi. Muallif avval bizga qahramonni boshqa birovning ko'zlari bilan baholashini namoyish etadi, so'ngra u ichki qarash natijasida topilgan qalb va aql tuzilishining xususiyatlarini ochib beradi. Hikoyalar xronologik emas, balki psixologik tartibda joylashtirilgan.

Psixologizm

Lermontov o'quvchilarning ko'zlarini inson qalbining ichki qismlariga ochadi, shaxsiyatni ustalik bilan tahlil qiladi. Muallif qahramonning ichki dunyosi sirlarini g'ayrioddiy kompozitsiya, hikoyachining o'zgarishi va qo'shaloq qahramonlar bilan ochib beradi. Bunga psixologizm deyiladi: rivoyat voqea yoki hodisani emas, balki shaxsni tasvirlashga qaratilgan. Urg'u harakatdan uni bajaruvchiga va nima uchun va nima uchun qilganiga o'tadi.

Lermontov Dekabristlar qo'zg'oloni oqibatlaridan qo'rqib ketgan odamlarning uyatsiz sukunatini 19-asr boshlarida falokat deb hisobladi. Ko'pchilik baxtsiz edi, lekin ular xafa bo'lishdi va bir nechta. Kimdir sabr-toqat bilan azob chekdi va kimdir ularning baxtsizliklari haqida hatto gumon ham qilmadi. Grigoriy Pechorinda yozuvchi qalb fojiasini o'zida mujassam etgan: uning ambitsiyalarini ro'yobga chiqarmaslik va u uchun kurashishni istamaslik. Yangi avlod davlatdan, jamiyatdan, o'z-o'zidan hafsalasi pir bo'lgan, ammo hatto biror narsani yaxshi tomonga o'zgartirishga harakat qilmagan.

"Bizning zamonamiz qahramoni" romanini birinchi psixologik roman deb atash mumkin, chunki Pechorin obrazi - 1830-yillar odamining odatiy obrazi - ham tashqi, ham ichki, psixologik, yon tomondan ochib berilgan.

M. Yu Lermontov o'sha yillarda nima uchun bunday qahramonlar paydo bo'ldi, ularning hayoti nega xiralashgan edi, butun avlodning fojiali taqdiri uchun kim aybdor? Roman Dekabristlar qo'zg'olonidan keyin hukumat reaktsiyasi davrida yaratilgan.

Qahramonni tasvirlab, muallif hayot haqiqatiga ergashdi, u asrning "kasalligini" Nikolaev rejimiga qarshi to'g'ridan-to'g'ri ayblov nutqlarida emas, balki badiiy obrazlarda va eng avvalo, Pechorinning taqdiri va hayoti tasviri orqali ko'rsatdi. Ha, Lermontov nozik ruhshunos, inson qalbini biluvchi edi. Romanning muqaddimasida u o'zining romani "bir kishining portreti emas, balki" bizning butun avlodimiz illatlari, ularning to'liq rivojlanishida tuzilgan portret ", deb yozadi.

Lermontov romani xuddi shu janrdagi boshqa asarlardan farq qiladi, chunki u bitta syujetga ega emas, "epizodik qismli" xarakterlidir. Barcha "epizodlar" bitta qahramon - Grigoriy Aleksandrovich Pechorin obrazi bilan bog'langan. Barcha hikoyalar xronologik tartibda joylashtirilmagan. Nima uchun Lermontovga bunday kompozitsiyaga murojaat qilish kerak edi?

Avvalo, uning qahramonining xarakterini eng katta ob'ektivlik va to'liqlik bilan ochish uchun uning maqsadi "bitta qalbning, hatto eng kichkinasining ham hikoyasini ochish", "qahramonning orzulari, ishlari va sarguzashtlari haqida gapirish". Muallif bizni qahramon bilan har xil sharoitda tanishtiradi, uni turli odamlar bilan to'qnashadi va har bir hikoyada Pechorinning u yoki bu xarakter xususiyati ochib beriladi.

Pechorin - o'ziga xos xususiyatga ega, iste'dodli tabiatga ega bo'lgan ajoyib inson. U boshqalardan chuqur analitik fikri bilan ajralib turadi. Uning nutqi aforizmlarga boy, qat'iyatli va aniq: "Yomonlik yovuzlikni tug'diradi", "Ahmoqlarsiz bu dunyoda juda zerikarli bo'lar edi". Va shunga qaramay, Pechorin o'zining ajoyib qobiliyatlari uchun U kuchini ishlatishga intiladi, kurash uchun sharoit yaratib, ish topishni xohlaydi: uning uchun "kurash bo'lmaganida hayot zerikarli". Biroq, u nima qilsa ham, bu atrofdagi odamlarni muammo va azob-uqubatlarga olib keladi.

Pechorin qaerda - yo'q qilish. Maksim Maksimichning so'zlariga ko'ra, u "har xil g'ayrioddiy narsalar" bo'lishi kerak bo'lgan odam: "... u meni bezovta qildi, bu bilan esimda yo'q! Axir, haqiqatan ham, o'z oilasida ular bilan turli xil g'ayrioddiy narsalar sodir bo'lishi kerakligi haqida yozilganlar bor! "

Pechorin, o'z tan olishicha, har doim "taqdir qo'lidagi bolta rolini" o'ynaydi, lekin o'zini tanqid qilish unga ham, qo'lida o'yinchoq bo'lgan duch kelgan odamlarga ham yengillik keltirmaydi. U Belaning o'limiga sabab bo'ldi, "tinch kontrabandachilar" hayotini barbod qildi, Meri sevgisiga erishdi va uni tashladi, Verani sevdi, lekin uni xursand qilmadi, Maxim Maksimichni beparvolik bilan xafa qildi.

Ammo Pechorinni shunchaki egoist deb atash mumkin emas, u VG Belinskiyning so'zlariga ko'ra, "azob chekayotgan egoist". "... Bu xudbinlik emas", deb yozadi tanqidchi. "Egoizm azob chekmaydi, o'zini ayblamaydi ..." Pechorin o'z davrining qahramoni, izlanishlar va shubhalar davridir va bu uning fe'l-atvoriga ta'sir ko'rsatmasligi mumkin emas.

Uning yuragi va aqli bir-biriga zid, u o'zini tanqid qiladi va tahlil qiladi: «Hayot bo'ronidan men faqat bir nechta g'oyalarni keltirib chiqardim - va bitta tuyg'u emas. Men anchadan beri yuragim bilan emas, balki boshim bilan yashayman. Men o'z ehtiroslarimni va harakatlarimni qat'iy qiziqish bilan tortib olaman, tahlil qilaman. Menda ikki kishi bor: biri so'zning to'liq ma'nosida yashaydi, ikkinchisi uni o'ylaydi va hukm qiladi », - deydi Pechorin.

U bizning odatiy tushunchamizda axloqiy tamoyillarga, ijtimoiy ideallarga ega emas. "Ikki do'stning biri doim ikkinchisining quli", deydi u. Shuning uchun uning haqiqiy do'stlikka qodir emasligi. Egoist va befarq odam Pechorin "boshqalarning azoblari va quvonchlariga faqat o'ziga nisbatan" qaraydi.

U taqdirga ishonmaydi, balki uni boshqalarga nisbatan ham, o'ziga nisbatan ham yaratadi. Qahramonning kundaligida siz zerikish, o'lishga tayyorlik haqida so'zlarni tez-tez uchratishingiz mumkin, garchi uning qalbida hayotga katta tashnalik mavjud bo'lsa.

Duel arafasida Pechorin o'zidan: "... nega men yashadim? Men nima maqsadda tug'ilganman? " Ertami-kechmi har bir inson o'zi uchun bu abadiy savolni beradi va har doim ham darhol javob topa olmaydi.

Pechorin iqtidorli shaxslar bo'g'ilib ketayotgan jamiyat qurbonidir, shuning uchun Lermontov o'z qahramonini qoralamaydi, uni o'zi buni qilishga taklif qiladi.

Pechorin nafaqat o'zini, balki uning avlodini ham hukm qiladi: "Va biz, ularning achinarli avlodlari, ishonchsiz va mag'rur holda, zavq va qo'rquvsiz er yuzida aylanib yuramiz, faqat muqarrar niyat haqida yurakni siqib chiqaradigan beixtiyor qo'rquv bundan mustasno, biz endi bunga qodir emasmiz. na insoniyat manfaati uchun, na o'z baxtimiz uchun katta qurbonliklar, shuning uchun biz uning imkonsizligini bilamiz va beparvolik bilan shubhadan shubhaga o'tamiz, ajdodlarimiz qanday qilib bir xatodan ikkinchisiga shoshilishgan, ular singari na umid, na o'sha cheksiz bo'lsa ham va ruh odamlar bilan yoki taqdir bilan har qanday kurashda uchrashadigan haqiqiy zavq ... "

“Zamonamiz qahramoni” - bu birinchi realistik ijtimoiy-psixologik roman. N. G. Chernyshevskiyning so'zlariga ko'ra, ushbu romanda Pechorin xarakteri "ishlab chiqilgan va bayon qilingan".

Pechorin obrazi haqiqatan ham 30-yillarning butun avlodining portretidir. Roman hozirgi paytda dolzarbdir, chunki u hayotning mazmuni haqida o'ylashga majbur qiladi.