O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Miofibrillarni gipertrofiyasini genetik dopingi - Muskul xujayralarining soni 
va  kattaligini  orttiradigan  alohida    gen  aniqlangan.  Bu  genni  faolligi  tufayli  yosh 
organizmlarda  katta  jismoniy  yuklama  va  mikrotravmalardan  keyin  muskul  tolasi 
qayta  tiklanadi.  Yosh  o’tgan  sayin  muskul  oqsillarini  sintezi  buziladi.  Muskul 
tolalari yog’ va fibroz tolalar bilan almashinib ketadi. Odam 80 yoshga yetganda 20 
yoshga nisbatan muskul massasini taxmian yarmini yo’qotadi. 
Muskul geni- bu gen insulinga o’xshash o’sish omili gormonini geni bo’lib, 
muskul tolasini o’rab turgan o’zak xujayralarni bo’linib ko’payishini tezlatadi. Bu 
xujayralarning bir qismi   muskul xujayralari qatoriga turib yangi muskul oqsillari 
(aktin  va  miozin)  va  qo’shimcha  miofibrillarni  shakllanishi  uchun  yadro  beradi. 
SHunday qilib, miofibrillar miqdori va sig’imi ortib miofibrilli gipertrofiya yuzaga 
keladi. 
Dastlabida  muskul  tolalarining  o’sishi  omili  genidan  muskul  distrofiyasini 
davolashda 
 
foydalanilgan. 
Kuchni 
chiniqtiruvchi 
sportchilarda 
skelet 
muskullarining gipertrofiyasini ham shu mexanizm orqali tushuntirish mumkin. Bu 

---

genni faollashuvidan tortib, insulinga o’xshash o’sish omilining gormonini ta’sirini 
kuchayishi va muskullar gipertrofiyasigacha bo’lgan jarayonni ishga soluvchi omil 
bo’lib,  paylar  va  boshqa  tuzilmalarni  cho’zilishi  hamda  muskul  tolalarini 
mikrotravmalari hisoblanadi. O’zak xujayralari mikrotravmalar ichida qatorlashib, 
ularning tuzalishiga va bir vaqtni o’zida muskul oqsillarini sintezlanishini tezlatib 
skelet muskullarining gipertrofiyasiga olib keladi. 
Kuchni  chiniqtirish  natijasida  2-chi  tipidagi  tolalarni  1-chi  tip  tolalarga 
nisbatan ikki karra yo’g’onlanishi yuzaga kelib muskul kuchining ortishi bilan birga 
uni tezlik-kuch ko’rsatkichlari ham o’zgaradi. 
Xayvonlarda  o’tkazilgan  tajribalarda  muskul  dopingini  samarasi  aniq 
ko’ringan. U ishlatilganda muskullarni kuchi 15-20% ga ortganligi kuzatilgan. Qari 
sichqonlarga bu doping yuborilganda ularning muskullarini kuchi va tezkorligi yosh 
organizmlarnikiga o’xshab qolgan. 
Tabiiyki bu tajribalarning natijalari sportchilarni va murabbiylarni e’tboriga 
tushdi.  Muskullarga  alohida-alohida  ta’sir  qilish  imkoniyatini  borligi  muhim 
hisoblanadi.  Sport  turi  uchun  ahamiyatga  ega  bo’lgan  muskul  guruxlarini  yoki 
alohida  muskullarni  -  bokschilarda  yelkani  ikki  va  uch  boshli  muskularini,  qisqa 
masofaga  yugurivchilarda  boldir  muskulini va boshqalarni  kuchini  orttirish orqali 
yaxshi  natijalarga  erishish  mumkin.  Yana  uni  qo’llaganda  qon  va  siydikda 
o’zgarishlarni kuztilmasligi va aniqlashni qiyinligi ham e’tiborga olingan.