O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

 
Jismoniy mehnat qobiliyatchanligi zahiralari
. 
Hozirgi  vaqtda  sportda  yuqori  natijalarga  erishish  uchun  sportchi 
organizmidan  maksimal  darajada  jismoniy  va  ruhiy  zo’riqish  talab  qilinadi. 
Tabiiyki,  organizmni  bunday  reaktsiyalari  mexanizmlarini  va  qonunniyatlarini 
tushinib yetish murabbiylar, fiziologlar va sport vrachlari hamda sportchining o’zi 
uchun muhim ahamiyatga ega. 
         Bu muammoning umumfiziologik ahamiyati shundan iboratki, sport faoliyati 
misolida    nerv  tizimining  plastikligini  tez  adaptatsiyalanish  reaktsiyalari  va  uzoq 
muddatli  murakkab  funktsional  tizimlarni  shakllanishidagi  ahamiyatini  ko’rsatib 
beradi.  Organizm  zahira    imkoniyatlarini  eng  muhim  tomoni,  uni  adaptatsiyalana 
olishi  va  evolyutsiya  davomida  organizmni  oddiy  yuklamaga  nisbatan  katta 
yuklamani  ko’tara  olish  qobiliyatini    shakllanganligi  hisoblanadi.  Sportchilarni 
(ayniqsa  yuqori  malakali)  jismoniy  mehnat  qobiliyatchanligini    organizm 
funktsiyalarini  turli    zo’riqishlar  zonasida    baholash  va  tahlil  qilish  uchun  katta 
ma’lumot  beradi.  SHu  sababli,  sportchining  jismoniy  mehnat  qobiliyatchanligini, 
belgilovchi omil turli a’zo va tizimlarini tuzilmali-funktsional zahiralarini shaxsiy 
ishga solish chegarasi hisoblanadi. 2-jadvalda turli quvvatdagi jismoniy ish vaqtida 
funktsional zahiralarni asosiy ma’lumotlari va tavsifnomalari keltirilgan. Jadvaldan 
shu narsa ko’rinib turibdiki, organizmning asosiy zahiralari markaziy nerv tizimi, 
nerv-muskul  apparati,  kardiorespirator  tizimi,  metabolik  va  bioenergetik 
jarayonlarning funktsional imkoniyatlari bilan bog’liq ekan. Ishning quvvati va sport 
turiga ko’ra yuqoridagi tizimlarning ahamiyati har xil bo’ladi.   
                                                   

---