O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Nabiev M.N. va boshqalar. Shifobaxsh ne’matlar.-Toshkent, “Mexnat” 1986. - 136 b.
   
2. 
   E.T.Berdiyev. E.T.Axmedov. Tabiiy dorivor o’simliklar. Toshkent 2018. 48-bet.
   
3. 
   P.Baxodirov K.B. va boshkalar Xazm a’zolari kasalliklarda shifobaxsh o’simliklar va mevalarning foydasi. Toshkent “Ibn Sino” 1992.
   

13-mavzu. O’zbekiston Respublikasi “Qizil kitobi” ga kiritilgan noyob dorivor buta va chalabuta turlarini o’rganish.
Amaliy mashg’ulotning asosiy maqsadi: O’zbekiston Respublikasi “Qizil kitobi” ga kiritilgan noyob dorivor buta va chalabuta turlarini o’rganish.
Mashg’ulotning qisqacha mazmuni:
O’simlik resurslari haqida umumiy tushuncha. Inson o’simliklardan foydalanishni qadimdan bilgan. U yashash va xayot kechirish uchun o’zining atrofidagi turli tuman o’simliklarning maysalari, novdalari, barglari, mevalari, urug’lari, piyozlari, tugunaklari, ildizlari va ildizpoyalaridan oziq ovqat uchun foydalangan xamda boshqa maqsadlarda xam ulardan bahramand bo’lgan.
O’simliklarni boshqacha qilib aytganda xom ashyo o’simliklari deb ham yuritilishi mumkin. Xom ashyo o’simliklari bu, tabiiy flora tarkibida uchraydigan bevosita to’g’ridan to’g’ri ishlatiladigan yoki qayta ishlov bergandan keyin ishlatilishi mumkin bo’lgan turlardir.
Xom ashyo o’simliklarini ularning ishlatilishiga ko’ra klassifikastiyaga solish keng qo’llaniladi. Unga muvofiq, barcha xom ashyo o’simliklari odatda 2 ga bo’linadi:
1. Texnik o’simliklar (kauchuk saqlovchi, smola saqlovchi va boshq.);
2. Natur o’simliklar (oziq ovqat, dorivor, vitaminli va boshq.).
Har bir guruhning ichida yanada kichikroq guruhlarga bo’lish ham qabul qilingan. Albatta, ushbu klassifikastiya nisbiy xarakterga ega, chunki bir turning o’zi bir vaqtning o’zida har ikkala guruhga mansub bo’lishi mumkin.
Xom ashyo o’simliklarining tarqalishini, xo’jalikda ishlatilishining imkoniyatlari va mexanizmlarini, eng muhim dorivor, oziq ovqat va boshqa foydali o’simliklar zahiralarini baholash va ularni o’rganish uslublarini ishlab chiqadigan fan bu, botanika resursshunosligi (xom ashyo o’simliklari resursshunosligi) deb ataladi.
O’zbekiston florasida 4500 ga yaqin yuksak o’simliklarning turlari mavjud bo’lib, ularning ko’pchiligi foydali o’simliklarga kiradi, ya’ni bugungi kunda qandaydir maqsadda qo’llaniladi. Masalan, oziq ovqat o’simliklari 42 turni, ozuqabop (em hashak) o’simliklar 107 turni, dorivor o’simliklar 113 turni, alkaloid saqlovchi o’simliklar 76 turni, saponin saqlovchi o’simliklar 15 turni, efir moyli o’simliklar 53 turni, yog’ to’plovchi o’simliklar 56 turni, tanid saqlovchi o’simliklar 59 turni, bo’yoqbop o’simliklar 58 turni, kamed saqlovchi o’simliklar 9 turni, smola saqlovchi o’simliklar 9 turni, mum saqlovchi o’simliklar 5 turni, kauchuk saqlovchi o’simliklar 4 turni, stellyuloza qog’ozbop o’simliklar 14 turni, yog’och beruvchi o’simliklar 16 turni, ziynat (bezak) uchun foydalaniladigan o’simliklar 30 turni, asal shira beruvchi o’simliklar 115 turni o’z ichiga oladi. Bu o’simliklar to’g’risida ma’lumot berish orqali go’zal diyorimizning nabotot olamiga nisbatan cheksiz muhabbat xissini uyg’otish va ularni o’zimizning jonajon tabiatimizni ko’z qorachig’idek asrab avaylaydigan barkamol inson qilib tarbiyalashdir.