O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

ODDIY ISIRIQ-PEGANUM HARMALA-GARMALA OBЫKNOVENNAYa
O’simlik tavsifi. Oddiy isiriq juftbarglilar – Peganaceae oilasiga mansub ko’p yillik o’tsimon o’simlik. Hidi o’ziga xos kuchli, bo’yi 40-70 sm ga etadi. Ildizi yog’ochlashgan, yo’g’on (eni 3-5 sm), tuproqqa 5 m chuqurlikkacha kirib bora oladi. Poyalari sershox, silliq, serbarg. Barglari bandsiz, poyada navbatma-navbat joylashgan, bo’yi 4-5 sm, eni 5-6 mm. Gullari ko’p sonli, oq rangli poya va novdaning uchki qismiga joylashgan. Mevasi 3 uyali, yassi ko’sak, diametri 0,6-1 sm, urug’ining soni ko’p.
May-iyul oylarida gullaydi, iyun oxiridan to avgustgacha mevalaydi.
Tibbiyotda asosan uning yashil qismi, ba’zan urug’i ishlatiladi.
Tibbiyotda qo’llanilishi va kimyoviy tarkibi. Isiriqdan tayyorlangan preparat dezoksipeganin gidroxlorid xolinesterazaga karshi xususiyatga ega bo’lib, u miopatiya va miosteniyaning turli ko’rinishlarida, qabziyatda bo’shashtiruvchi vosita sifatida qo’llaniladi.
Urug’ining tarkibida 3,5-6 % alkaloidlar yig’indisi bo’lib, uning 60 % ini garmalin, 30 % garmin tashkil etadi. Yashil qismi tarkibida 1,5-3 % alkaloid, undan 60 % peganin, vazistindan iborat. Ildizi tarkibida 2,15-2,70 % alkaloid mavjud. Urug’i tarkibida bo’yovchi modda va 14-25 % yog’ moddasi mavjud.

Yashash joyi. Tarkalishi. Isiriq O’zbekistonning hamma erida tarqalgan, ko’p hollarda zich o’simlik qoplamini hosil qiladi. Bu o’simlik begona o’t sifatida yaylov, dasht va cho’llarda o’sadi.
Xom ashyosini tayyorlash va uning sifati.Isiriq o’tini er ustki qismini erta bahorda (aprel va mayning birinchi dekadasida) g’unchalash, gullash davrining boshida yig’ish zarur. Tarkibida alkaloidlar yig’indisi 1,5 % dan, kul miqdori 18 % dan, 80 mm poyalari 10 % dan, organik aralashmalar 4 % dan, mineral aralashmalar 2 % dan oshmasligi zarur. Xomashyo 20 kg likdan ortiq bo’lmagan qoplarga solinishi kerak. Saqlash muddati 2 yil.
Tavsiyalar.Tabiatda etarli darajada zahirasi mavjud