O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Xom ashyoni tayyorlash va uning sifati. Gulxayri o’simligining xomashyosini kuzda (sentyabr-oktyabr) er ustki qismi nobud bo’lgach yoki bahorda aprel va may oyining birinchi yarmida o’simlik hali ko’karmasidan oldin ildiz va ildizpoyasini yig’ib olinadi. Hozirgi paytda dorivor gulxayrini Moldaviyada 300-350 ga. maydonga ekib, yiliga 50-60 tonna ildiz va 150-200 tonna o’t qismi yig’ib olinayapti. Quruq ildizning xosildorligi gektarga 10-25 stentnerni tashkil etayapti.
Gulxayri asosan urug’idan ko’payadi, ba’zan vegetativ yo’l bilan yoki ko’chatlaridan kupaytiriladi. Gulxayri urug’ini ekish erta bahorda qish fasli tugashidan avval amalga oshiriladi. Gulxayri ildizi va o’t qismini o’simlik vegetatstiyasining 2-3 yili yig’iladi. Ildiz yig’ishni erta bahor yoki kuzda o’tkaziladi. Tuproq ustki kismidan 25 sm balandlikda o’rilgan o’tni suvsizlantiriladi so’ngra usti yopiq ayvonlarda 50 sm dan oshmagan qalinlikda yoyib quritiladi. Tozalangan ildiz bo’laklarini eni 0,5-1,5 (2 sm), uzunligi 35 sm kesilgan bulaklarning shakli turlicha bo’lib ulchami 3-8 sm ga teng. Xomashyoning namligi 14 % dan, umumiy kul miqdori 7 % dan, shuningdek 10 % - li sulfat kislotasida erimaydigan kul mikdori 0,5% dan, yoqochlashgan ildiz 3 % dan, pustdan tozalangani 3% dan, organik aralashmalar 0,5% dan, mineral aralashmalar (tuproq, qum, tosh) 0,5% dan oshmasligi kerak. Quruq xomashyoni shamol yaxshi aylanadigan xonalarda 3 yilgacha saqlash kerak.
Tavsiyalar. Ildizpoyali o’simlik sifatida sho’r va to’qay joylarda plantastiyalarni tashkil etish mumkin.


Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Nabiev M.N. va boshqalar. Shifobaxsh ne’matlar.-Toshkent, “Mexnat” 1986. - 136 b.
   
2. 
   E.T.Berdiyev. E.T.Axmedov. Tabiiy dorivor o’simliklar. Toshkent 2018. 48-bet.
   
3. 
   P.Baxodirov K.B. va boshkalar Xazm a’zolari kasalliklarda shifobaxsh o’simliklar va mevalarning foydasi. Toshkent “Ibn Sino” 1992.
   

4-mavzu. Cho’l zonasi dorivor o’simliklarini o’rganish