O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

tinlighlar)
moddiy 
jihatdan ham o‘ziga xos tarzda shakllanadilar. Agar o‘sha jonzotlar Bud­
da xonga (ya’ni burxonga), bo‘disatv (buddaga aylanmoqchi bo‘lgan 
jonzotlar yoki insonlar)larga ta’zim qilib, ularga hamdu sano aytsalar, 
natijaga erishadilar. Har uch zamondagi - o‘tgan, hozirgi va kelajak za- 
mondagi burxonlarga hamdu sano aytgan va ta’zim bajo aylagan asl- 
zodalar o‘g‘illari va aslzodalar qizlari (ular jamiyatdagi alohida toifa
90

---

emas, balki buddaviylikka e’tiqod qiluvchi, Buddaning aqidalaridan aslo 
og'ishmaydigan insonlar)ning hayotda erishadiganlari nihoyatda ulkan, 
ular “yemak-ichmakli, to‘nu kiyimli, mol-dunyoli, bilimli, fazilatli, qut-
li, saodatli (bo‘ladi), xastalikka, kulfatga, qarshilikka uchramaydilar, 
umrlari uzun bo‘ladi, qancha-qancha orzulari bo‘lsa, unday orzu yo‘qki, 
ko‘ngil xohishi bo‘yicha qonmaydigan, amalga oshmaydigan (bo‘lsin)” 
(V 8b\22-9a\4).
“Oltun yorug‘”da no‘m tushunchasi. 
“Oltun yorug‘”dagi muhim, 
asaming boshidan oxirigacha davom etadigan termin - no‘m va uning 
turlari, no‘mning buddaviylar hayoti va e’tiqodidagi mavqei, ruhiy 
ta’siriga e’tibor qarataylik.
No‘mning inson hayoti tarzini o ‘zgartiruvchi boshqa jihatlari ham 
borki, bu ruhiy-ma’naviy jarayonga tayanadi. Jumladan, insonlar sehr- 
jodu no‘mining duolarini o‘qigan!arida, ulaming hayotida quyidagicha 
o‘zgarishlar yuz beradi: sehr-jodu no‘mi insonlami yirtqich hayvonlar 
balosidan, o‘t-suv balosidan, shaytonu arvohlar balosidan, inson va in­
son bo‘lmagan jonzotlar balosidan, xavf-xatardan xalos qiladi. Sehr- 
jodu no‘mi uch zamonga oid burxonlaming aqli, tafakkuridir. Sehr-jodu 
no‘mlarini ko‘p so‘zlash bilan burxonlarga izzat-hurmat ko‘rsatiladi. 
Ayni paytda aslzodalar - buddaviylikka e’tiqod qiluvchilar no‘m udum- 
larini ijro etgach, aslzodaning “baxti, kuch-qudrati ko‘payadi, oshib ke­
tadi, nima orzusi bo‘lsa, amalga oshadi” (V 9b). Shuningdek. insonlar 
o'zlariga tasalli topishlari uchun keltirilgan sanskritcha duolar muhim 
ruhiy omil bo‘lib xizmat qiladi.
“Oltin yorug‘”da “quruq” yoki “bo‘shliq” no‘m ham borki, tayana- 
digan hech narsasi yo‘q. No‘mning bu turi asarda “moddiyat”ga tayan- 
gani uchun “egasiz, bo‘m-bo‘sh mahallaga o‘xshaydi”. Bunday holatda 
hissiy a’zolar - ko‘rish, eshitish, hid bilish, til, tana va tafakkur o‘z vazi- 
fasidan uzoqlashib, o‘ziga aloqasi yo‘q ishlar bilan mashg‘ul bo‘lganda, 
yolg‘ondakam bilim paydo bo‘ladi. yoki “o‘g‘ri”) Ko‘rinadiki, har bir 
tushuncha inson va uning ma’naviy olamiga xizmat qildirishga qaratil- 
gan.