O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

qilganlar. Cbunonchi, A.Samoylovich ilk bor (1926-yili) Atoyi devonini
topib, bir necha g ‘azalining faksimiie nusxasini nashr qilgan. E.Rustamov
Atoyi g'azallarini tahlil qilib, uning XV asr birinchi yarmi o ‘zbck adabi-
yotidagi o ‘mini ko‘rsatib bergan. S. Sayfulloh Atoyi ijodidagi majoziy
va ilohiy ishqni chuqur tahlil etdi, I.Haqqul Atoyi g ‘azalnavis]ikda 
Lut-
fiyga ergashganini va Atoyining bu shoirdan ilhomianib, o ‘xshatmalar
bitganini tadqiq qildi.
Navoiy “Majolis un-nafois”da Otoyi haqida so‘zlab, uning
Ul sanamki su yaqosinda paritek o ‘lturur,
G‘oyati nozikligidin suv bila yutsa bo‘lur, -
matla’ini keltiradi va “qofiyasida aybg‘inasi bor” deb ko‘rsatadi,
Otoyi “o ‘lturur”ga ‘‘bo‘lur”ni qofiya qilgan edi. Navoiy shoiming “tur-
kona” she’r yozganligi, uning g ‘azallari turkiy aholi orasida ko‘proq
shuhrat tutgani, lekin qofiya ehtiyojiga rioya qilmaganmi izohlaydi.
Atoyining diniy-tasavvufiy mavzulardagi g ‘azallari bor. Ilohiy mar-
hamat - Haq oshiqlariga bcriladigan in’om, komil insonlar Haq y o ‘liga
kirganlardir - Atoyining aytmoqchi bo‘lgan gapi shudir. Quyidagi bayt-
lar buning bir namunasidir:
Haqiqatta libosi zohiriyg‘a e ’tibor о ‘Isa,
Ncga Muxtori Akramning libosin eski shol aylar?
Muhabbat sharbati gar no‘sh birla sozvor ersa,
Husayni Karbalog‘a ne uchun qonin zilol aylar?...
Atoyi, sen kimu tavhidi Haq, haddingni bil, hayhot
Kim, oning hamdu shukri aqii kulni gungu lol aylar.
Atoyi dunyoviy muhabbat kuycbisi ekani aksariyat g ‘azallarida
ma’lum bo‘lib turadi. Shuningdek, uning g ‘azallarining obrazlari
485

---

an’anaviy, ayni paytda o ‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Lutfiy, Ga­