O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

hur o ‘zbek va forsiyzabon shoirlar bilan bir qatorda, o ‘ziga zamondosh
shoirlaming she’rlarini ham tahlil ob’ekti qilib oladi. Buning natijasida
nomlari hozirgacha noma’lum bo‘lib kelgan shoirlar adabiyot tarixidan
o‘rin olishlari uchun zamin paydo b oid i.
Shayx Ahmad Taroziy haqida biron manbada ma’lumot saqlanib
qolmagan. Muallif va uning mazkur asari haqida dastlabki ma’lumotlami
taniqli olimlar - filologiya fanlari doktori, professor, 0 ‘zbekistonda xiz-
345

---

mat ko‘rsatgan fan arbobi Abduqodir Hayitmetov va filologiya fanla-
ri doktori Ergash Umarov ilk bor 0 ‘zbekiston adabiyotshunoslariga
ma’lum qildilar. Ustoz Abduqodir Hayitmetov bu asami nashrga tayyor-
ladi va 1996-yili “Xazina” nashriyotida chop ettirdi.
“Fununu-l-balog‘a” va Sharq mumtoz poetikasi. “Fununu-1-
balog‘a”ning muhim tomoni shundaki, u o‘zbek tilida yozilgan. Asar -
o ‘zbek tilida adabiyotshunoslikka, ya’ni poetikaga oid birinchi marta yo­
zilgan asar ekani o ‘z-o‘zidan ma’lum. Fors tilida poetikaga oid asarlar ko‘p
bo‘lib, “Fununu-l-balog‘a”dan ancha oldin yozilgan. Jumladan, Rodiyo-
niyning “Tarjumon ul-balog‘a” (X l-X ll), Rashididdin Votvotning “Ha-
doyiq us-sehr” (X I 1), Shamsiddin Qays Roziyning “Al-Mu’jam” (X I 11),
Nosiruddin Tusiyning “M e’yor ul-ash’or” (X I 11), Toj ul-Xalaviyning
“Daqoyiq ush-she’r” (XIV) kabi qator asarlami keltirish mumkin.
“Fununu-l-balog‘a” muallifi Shayx Ahmad fors-tojik tilini mu-
kammal bilgani asarda turli janrlardan keltirilgan parchalardan ma’lum
boMib turadi. U o ‘z asariga tahlil sifatida keltirgan fors-tojik shoirlari-
ning bugun fanga ma’lum boTganlari ham, ma’lum bo‘lmaganlari ham
bor. Taroziyning “Fununu-l-balog‘a” asari o ‘z davridagi adabiy hayot