O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

Bu voqealar “To'rt ulus tarixi”ning oltinchi bobini tashkil qiladi.
Mahmud Torobiy haqidagi hikoyat. yettinchi- oxirgi bobda
Chig‘atoy ulusining Chingizxon zamonidan (1227-yil) Amir Temurning
hokimiyat tepasiga kelishi (1370-yil) gacha bo‘lgan voqealar hikoya qi­
linadi. Bu bobda ham diqqatga sazovor voqealar ko‘p. Shunday voqeala-
340

---

lardan biri Mahmud Torobiy boshchiligidagi xalq qo‘zg‘olonidir. Mirzo
Ulug‘bek bu voqeaning boshidanoq Mahmud Torobiyning kimligini va
asl qiyofasini chizib beradi:
“Soxta sher ko'k so‘fi kiyib yurardi, ikkiyuzlamachiligu ayyorlik-
ning asoslarini irg‘itdi.
Firib bilan tutun tarqatdi olchoq, ulaming salomi salovotu ro‘zadan
iborat”.
Torobiyning el orasida obro‘ orttirish usulini Mirzo Ulug‘bek hiko­
ya qiladiyu Mahmud, birinchi navbatda, erkaklami atrofiga yig‘ib, “Me­
ning amrimdan chiqmaysizlar”, deb buyurdi. Torobiyning tabobatdan
xabardorigi sabab ayrim xasta odamlar unga kelib, “tasodif bo‘lib, bir-
ikki kasalga Tangri taolo shifo ham berdi”. Shu bois omnia unga ixlos
qo‘ydi va uning atrofiga y ig‘ildi. Flikoyada Mahmud Torobiyning xalqni
qanday qilib o ‘ziga og ‘dirib olish usullari, avomni notavonligidan foy-
dalanib, o ‘zini sohibkaromat qilib ko‘rsatish usullarini bayon qiladi. Bu-
xoro shahri tashqarisida m o‘g ‘ullar va Mahmud Torobiy o'rtasida bo‘lib
o‘tgan jangda m o‘g ‘ul askarlaridan birining kamondan otgan o ‘qi Mah­
mud Torobiyga tegdi va u jon berdi. Ammo uning o ‘!imidan hech kim
voqif bo‘lmadi, shu paytda qattiq chang-to‘zon ko‘tarilib, odamlar bir-
birlarini ko‘ra olmay qoldilar. M o‘g ‘ul lashkari bu tabiiy hodisani ham
Torobiyning karomatiga yo‘ydilar va jang qilishdan to‘xtadilar. Shayx