O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

Kaynon, Mahloyil, Axnush va b. qator payg‘ambarlaming faoliyati hi­
koya qilinadi.
“To‘rt ulus tarixi” va Rashididdinning “Jome’ ut-tavorix” asa-
ridagi uyg‘unliklar. Ma’lumki, Nuh o ‘g ‘li Yofas turkiy qavmlar tarixi-
da tayanch nuqtadir. U Abut-turk degan nom bilan turkiy xalqlar tarixi da
338

---

mashhur. Mazkur asaming birinchi bobida Yofas va uning Turkiston
elida hukmronlik qilgan avlodlari - Abuljaxon, Dabkuyxon, Kuyukxon
va boshqa m o‘g ‘ul hukmdorlari, shuningdek, turk qavmlari va podshoh-
lari - M o‘g ‘ulxon, Qoraxon, 0 ‘g ‘uzxon tarixi bayon qilingan. Shunisi
diqqatga sazovorki, asarda keltirilgan turk-mo‘g ‘ul urug‘lari tarixi va
etnik tarkibi Rashididdinning “Jome ut-tavorix” asarining birinchi jildi-
da keltirilgan ma’lumotlardan keskin farq qilmaydi. Aynan 0 ‘g ‘uzxon
haqidagi voqealar ham Rashididdin asaridagi 0 ‘g ‘uz xon voqealari bilan
deyarli bir. Bu hoi Rashididdin foydalangan va turk-mo‘g ‘uI xalqlariga
oid boshqa manbalarni Mirzo Ulug‘bek ham sinehiklab o ‘rganganini da-
lillaydi.
Alooquvodan kelib chiqqan nasllar.Turk~mo‘g ‘ulxalqlarining af-
sonaviy onasi Alonquvaning ta’rif-tavsifi va “To‘rt ulus tarixi”ning alo­
hida voqeasi - ikkinchi bob boMib, Alonquvaning kelib chiqishi va un-
dan tarqalgan avlodlar tarixi hikoya qilinadi. Alonquvadan kelib chiqqan
nasllar Buzunjor xon, Buqo xon, Dutumin xon, Qobulxon, Boysung‘ur
xon, Yasugay bahodir va boshqalardir. Bu nasllaming har biri podshoh-
ligi zikriga Mirzo Ulug‘bek alohida-alohida to‘xtalgan.
Mirzo Ulug‘bek turk lashkarlarining tuzilishi haqida. Jahongir
Chingizxon tarixi bu asarda uchinchi bobni tashkil qiladi. Bu bobda eng