O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

Kepak xon (1318-1326)ning xizmatlari katta bo‘ldi. Hozirgi Qashqa-
daryo viloyati Chig‘atoy xonlarining qarorgohi bo‘lib qoldi. Kepakxon
o ‘zi uchun bir saroy qurdirdi. Bu saroy “qarshi” (o ‘zbekchada “saroy”
demakdir) deb nomlandi. 0 ‘rta Osiyoda hukmronlik qilgan m o‘g ‘ul
122 
Bilik - m o ‘g ‘ullar xitoylardan bir odatni o ‘zlashtirgan edilar: xitoyliklam ing odatlariga ko‘ra, 
x onlam ing g a p -so 'z la ri yozib olinib, ulam ing o ‘limidan keyin chop etilgan; xonning nutqi saj’li 
nasrda yozilgan. Bu nutq turkiycha “bilik” deb atajgan. Chingizxonning biliklari la ’lim predm eti 
b o 'lg an edi. X ito y d a b ir m arta laxtga m erosxo'rlik bilikni ju d a yaxshi bilgan d a ’vogarning foydasiga 
hal b o ‘lgan. Chingizxonning ayrim biliklarini Rashididdin kitobning oxirida keltirgan.
332

---

hukmdorlaridan Kepak xon birinchi b o iib butun davlat miqyosida o ‘zi
nomi bilan qo‘yilgan tangalami joriy qildi. Bu pulning nomi Amir Te­
mur davrida ham “kepak” nomi bilan yuritilaverdi. Kepakxon musulmon
madaniyatining rivoj topishida katta xizmat qilgan b o is a ham, o ‘zi ma-
jusiyligicha qoldi. Uning ukasi Tarmashirin (1326-1334) musulmonlikni
qabui qildi. Tarmashirin akasining y o iin i davom ettirib, ko‘chmanchilik
an’analariga jiddiy zarba bera boshladi. Oqibatda Tarmashirin oTdirildi.
Shundan so ‘ng Chig‘atoy xonlarining saroyi bir necha yilga Ili daryosi
bo‘ylariga ko‘ehirildi.
Yangicha ma’muriy bo‘linish - tumanlar ham ayni shu davrda pay­
do bo‘ldi. Samarqand, Buxoro, Eron tumanlarga bo‘lingan edi. Bunday
ma’muriy boiinish, shubhasiz, davlat qurilishi va takomillashuvida jid­
diy rol o ‘ynadi. Jumladan, birgina Samarqand viloyati Chig‘atoylar dav­
rida shuningdek, Amir Temur davrida va X V 111 asrgacha yetti tumanga