O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

so‘ng,Oltin 0 ‘rda davlati tanazzulga yuz tuta boshladi va taxminan X 1V
asming 80-yillarida quladi. Avval aytib o ‘tganimizdek, Oltin 0 ‘rda ma-
daniy va adabiy muhiti Misrdagi Mamluklar davlatiga ko‘chgan edi.
Movaronnuhr va Xurosondagi madaniy markaz Amir Temur asos solgan
davlatda qaror topdi. Amir Temur o ‘zi tashkil qilgan saltanatni ijtimo-
iy-siyosiy jihatdan barqarorlashtirdi, uning xizmati natijasida madaniy
hayot yangicha mazmun kasb etib, rivojlana bordi.
MaTumki, X IV asr boshlarida Chig‘atoy xonlari butun Movaro-
unnahrda o ‘z hukmronliklarini o ‘matdilar. Bu bejiz emas edi, albatta.
Movarounnahr uchun Chig‘atoyning hukmronlik davri muhim. Zotan,
Chig‘atoy o ‘z hukmronligi davrida Movarounnahming ijtimoiy-siyo-
siy, madaniy, iqtisodiy hayotiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Chingizxon far-
zandlaridagi iqtidoming ma’lum bir qirralarini juda yaxshi bilgani holda
ularga shunday ta’rif beradi: “Kimning ko‘nglida ezgu istaklari boTsa...
Jo‘jiga ergashsin; shohlikning himoyasi sifatida yasani, qonun-qoida-
ni, bilikni122 bilishni istasa, Chig‘atoyga borsin; kimda bag'rikenglikka,
saxiylikka moyillik bo‘lsa, kim boylik va farovonlik istasa, 0 ‘ktoyga
borsin; kim shon-shuhratga, jangda qahramonlik ko‘rsatishga, shohlik-
larni egallab, olamni itoat ettirishga intilsa, Tuluyning xizmatiga bor­
sin” (Rashididdin. Yuqoridagi asar, 8-b.). Tarixiy manbalarda, xususan,
Rashididdinning “Jome’-ut-tavorix”ida va Ulug‘bekning “To‘rt ulus
tarixi”da Chig‘atoyning aqlli, qobiliyatli, o‘ziga hurmatni talab qiladigan
hukmdor bo‘lgani ta’kidlanadi.
Temuriylar saltanatining vujudga kelisbida Movarounnahrdagi ta-
rixiy-siyosiy sharoit muhim rol o ‘ynadi. X IV asming birinchi yarmida
musulmon madaniyatining Movarounnahrda mustahkam qaror topishida