O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus talim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika institutí

Segen doskasi.
Bu metodika oligofrenopedagogika asoschilaridan biri E.Segen tomonidan ishlab chiqilgan bo`lib, bolaning shakllarni farqlash qobiliyatini aniqlashga, motorika xususiyatlarini o`rganishga qaratilgan (N.A.Shivarev,1970). Qattiq qog`oz yoki kardonga figuralar chiziladi.Keyin ularni ehtiyotkorlik bilan qirqib olinadi. Har bir variant bir-biridan murakkabligi bilan ajralib turadi.
№1 doskada 10 ta har xil butun figuralar bor;
№2 doskada 2ta figura bo`lib, ularning har biri ikki va uch qismdan iborat;
№3 doskada har biri ikki va uch qismdan iborat 4ta figura;
№4 doskada ikki qismdan iborat 5ta (figura) shakl.
Bolaga 10 soniya davomida doska ko`rsatiladi. Keyin doskadagi shakllar stol ustiga tushadigan qilib ag`dariladi. Eksperimentator ularni aralashtirib, har bir shaklni o`z joyiga qo`yishni boladan so`raydi. Tajriba boshida eksperimentator 2-3 namunani ko`rsatib berishi mumkin. Keyin bolaning topshiriqni qanday bajarayotganini diqqat bilan kuzatadi. Bunda bola «sinash va xato qilish» kabi harakatlar qiladimi, shakllarni joyiga qo`yishda bola diqqat-e`tibor berib, kuzatishi kerak. Birinchi topshiriqni bajargandan so`ng, keyingi qiyinroq topshiriqqa o`tiladi. Sinaluvchining har bir topshiriqni bajarish vaqti, uning qilgan harakatlari maxsus qarorga yozib boriladi. Sinaluvchi topshiriqlarni o`zi bajara olmasa, bir daqiqadan so`ng unga yordamlashish mumkin. Bu metodika juda sodda bo`lib, 3 yoshdan katta bolalarni tekshirishda foydalanish mumkin. Bolalar figuralarni o`yin deb qabul qilib, bu topshiriqlarni qiziqib o`ynaydilar.
Shakllarni joylashtirish bo`yicha topshiriqlarni bajarish qarori.
Doska № Sinaluvchi harakatlari.Ko`rsatilgan yordam turi.Topshiriqni bajarish vaqti
2-guruh uchun tarqatma material.
Kos kubiklari.
Bu metodika 1923 yilda S.S.Kos tomonidan taklif etilgan bo`lib,fazoda ish tutish, diqqat, ziyraklik, qurish-yasash xususiyatlarini o`rganishga mo`ljallangan. Bu metodika D.Vekslerning (1939, 1955) metodikasiga aqlni tekshirish subtesti sifatida kiritilgan.Odatda uni kattalarni tekshirishda qo`llashadi, lekin bunday topshiriqlarni bolalar ham qiziqib o`ynaydilar. Bolalar berilgan namunasiga ko`ra kubiklardan shakllar yasashlari kerak.Tajriba o`tkazish uchun bir xilda bo`yalgan plastmassa yoki yog`och kubiklar kerak bo`ladi. Kubiklarning kattaligi 3x3sm, shakli va rangi har xil shakllar chizilgan 10 ta rasm zarur.Sinaluvchi uchun ko`rsatma: «Shunday shaklni to`rtta kubikdan yasab ko`r». Rasmning birinchi namunasi ko`rsatiladi va sinaluvchi taklif etilgan shakllarni kubiklardan yasay boshlaydi.Kubiklarni rasmning ustiga qo`yib, topshiriqni bajarish man etiladi. Vaqt hisobga olinadi. Topshiriqni bajarishning aniqligiga va uzoqligiga bog`liq ravishda miqdoriy baho qo`yiladi.Bog`cha yoshidagi va boshlang`ich sinfdagi bolalar topshiriqni bajarishganda ozroq yordam berish mumkin. Bola agar qiynalsa, 1-2 shaklni yasab ko`rsatish mumkin. Bunda eksperimentator faqatgina yasab ko`rsatmasdan, qurish printsipini ham tushuntiradi. Shaklni yasab bo`lgach eksperimentator kubiklarni buzib tashlaydi va sinaluvchiga mustaqil kubiklarni yasashini aytadi. Tadqiqot qarorida ko`rsatilgan yordam va bajarilgan vaqti yozib qo`yiladi.