O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti yarmatov r. B., Axmedshina f. A

Tushuncha – 
predmetlarni farqlashtiruvchi, o‘zaro munosabatlarni 
bildiruvchi fikr, yaxlitlash. 
Umumlashtirish – 
muhim fikriy operatsiyalardan biri bo‘lib, uning 
natijasida obyektlar va ular munosabatlarining nisbatan barqaror 
xususiyatlari ajratiladi va qayd qilinadi. 
Umumlashtirish
– fikrlash uslubi va uni natijasida o‘rganilayotgan 
obyektni va uning xususiyatlarini belgilab beradi. 
O‘rganish asoslangan tajriba – 
sinov, nazariy, amaliy, qiyosiy, 
tajribaga suyanilgan, bevosita, maxsus, uzoq muddatli, doimiy, tizimli, 
navbatdagi, chuqur, jadallashgan atroflicha, detallashtirilgan. 
O‘rganish yo‘llari
– oddiy, murakkab, noto‘g‘ri, to‘g‘ri, ratsional, 
optimal, tajriba yo‘li bilan, chuqur tahlil, uzoq muddatli, atroflicha 
kuzatuv. 
O‘rganish uchun mutolaa – 
mutolaaning faol turi. Asarni diqqat 
bilan, ayrim joylari ustida biroz to‘xtalib va axborotlarni mushohadadan 
o‘tkazib o‘qish hollarida bunday tur ishlatiladi. 
Fakt
– real, aniq, mag’lum bo‘lgan, ishonchli, manbali, hech 
qanday isbot talab qilmaydigan. 
Faraz (gipoteza) (
qadimgi grek tilidan 
- 
asos, taxmin
) 
— oldindan 
o‘rganilgan faktlar, hodisalar, jarayonlarning muayyan majmuyiga 
asoslangan, ularni izohlash uchun ilgari suriladigan va tasdiqlanishi yoki 
inkor etilishi lozim bo‘ladigan nazariy taxmin. 
Shaxsiy reja
– ilmiy ishni olib borish, o‘z vaqtida algoritmlar 
asosida olib boriladigan shaxsiy reja. Magistrantni ish olib borishdagi 
rahbarlik hujjatidir. Unda ishning yo‘nalishi mazmuni, hajmi, o‘qish va 
ijro muddatini belgilaydi. Ish rejasi 2 yilga mo‘ljallanadi, uni yillik, 6 
oylik va choraklarga bo‘lish mumkin. 

---

77 
Eksperiment – 
lotincha so‘z bo‘lib, sinab ko‘rish «tajriba qilib 
ko‘rish» ma’nosini anglatadi. Asosan, ta’lim-tarbiya jarayoniga aloqador 
ilmiy faraz yoki amaliy ishlarning tatbiq jarayonini aniqlash maqsadida 
o‘tkaziladi. 
Esse 
– muallifning alohida individual pozitsiyasiga ega erkin 
shakldagi bayon bo‘lib, qandaydir buyum yoki qandaydir sabab 
bo‘yicha umumiy yoki oldindan bildirilgan fikr-mulohazalardan iborat. 
Yangilik 
– fanning shu tarmog‘iga yoki umuman, fanga ulush 
darajasi; natijalar har xil tusda bo‘lishi mumkin – natijalar yoki ularning 
bir qismi yangi bo‘lishi mumkin, shuningdek, natijalarning katta qismi 
yangilik sifatida qayd qilinmasligi ham mumkin. 

---

78