O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi a. T. G’ofurov, S. S. Fayzullayev u. E. Raxmatov g enetika dan m a sa la va

7ААЛ \2AA 
\2aa 24aa
36 
24Aa 
36
75
25
f
4
144
AA
24 
AA
24
aa
144
aa
168 48AA 
168
87,5
12,5
f
5
Ы2АА 48AA
48
aa
672
aa
720 
96Aa 
720
93,75
6,25
2
. O ’zidan changlanuvchi bug’doyda qulay.
3. To’q qizil yungli qoramollar 
6
% yoki 0,06 ni tashkil eta- 
di: (I - q) aa=0,06; unda a allelning chastotasi (
1
— q)a=(l — q)2=
0,06=0,24 gateng. A allelning chastotasi: A = (l—0,24)=0,76 gateng.
AA genotipning chastotasi; q AA — q
2
= 0,58 ga teng.
Aa genotipning takrorlanish darajasi:
2(1 -q)Aa=2x0,76x0,24 = 0,36 gateng.
0,58AA : 0,36Aa :0,06aa
qora 
qora qizil yungli
Qoramollar nisbati F
2
va F
3
da ham o’zgarmaydi.
4. Oq junli quyonning takrorlanishi 
1,25 
yoki 0,012 ni tash­
kil etadi: (1 — q
)2
Ssh S8h =0,012 teng bo’Isa, (1 -q) Ssh = V(1 
- q f
= 
= 
v^012
=
0,11
gateng.
152

---

5. Populyalsiyada albinos o ’simliklaming takrorlanish chastotasi 0,25 
ga teng. Albinizm genining chastotasi:
(1—
q )a = -J ()-q f=
л/025 =0,5 g a te n g ekan.
Javdar 
chetdan changlanuvchi o ’simlik bo’lganligi sababli F
2
— F
4
da 
albinizm genining takrorlanish darajasi o ’zgarmaydi.
6
. 9 ta oq formaning takrorlanish darajasi 0,00005 ga teng. 
a genning takrorlanish darajasi:
( 1 — q)a = VO,00005 = 0,007; 
q A ( l- 0,007) =0,993; 
q
2
A A=(0,993)0,986;
2q(l -q)Aa = 2x0,007x0,986 = 0,13.
a) 98,6% A A: 1,3% Aa: 0,005%aa,
b)keyingi 
avlodlarda 
genlar 
nisbati 
o ’zgarmaydi.
7. 8000000 aholili 
shaharda 1600 
ta 
kar-soqov 
uchraydi 
yoki 
takrorlanish darajasi 
0,0002
ga teng.
a allelning takrorlanish darajasi:
(1 -q )a = V0,00002 =0,014; 
qA= 1-0,014 = 0,986; 
q2AA =0,9862 = 0,972;
2 q (l — q)Aa = 2x0,014x0,986 = 0,028.
Normal, lekin geterozigota odamlaming soni 224000 taga teng.
8
. a) yashil rangli o ’simliklar 25% ni tashkil etadi.
b )(l -q)a = Vo,25 =0,5 gateng;
v) qA = (1—0,5) = 0,5 gateng; 
g) q2AA=(0,5)2=0,25 yoki 25%; 
d) Aa = 50%,
9. aa—shamsimon endospermli 
formalar 
16% 
yoki 
0,16 ni 
tashkil etsa:
a) a genning takrorlanish darajasi:
(I - q)a = 
-JoJe
= 0,4 ga teng.
b) qA = ( 1-0,4) = 0,6.
v) q2AA = 
0
,
62
= 0,36 yoki 36%.
g) 2q(l -q)AA = 2x 0 ,6 x 0 ,4 = 0,48 yoki 48%.
10
. a) 2,06% odam albinizm bo’yicha gomozigota.
b )(l -q)a= V o >0206 = 0 ,1 4 gateng.
v) qA=(l-0,14)—0,86.
153

---

g) q
2
AA= 0,86
2
= 0,73 yoki 73%.
d )2 q (l—q)Aa=2xO, 14x0,86 = 0,24 yoki 24%.
11. Bb genotipli bug’doy o ’z-o’zini changlatsa F| BB, Bb, Bb, bb 
genotipli bug’doylami hosil qiladi. Warning 50% gomozigota, 50% 
geterozigota, F
2
da 75% o’simliklar gomozigota 25% geterozigota bo’la- 
di, F
3
da 87,5 % o ’simliklar gomozigota, 12,5 % geterozigota, F
4
da 
93,75 % gomozigota, 6,25 % geterozigota, F
5
da 96,725 % gomozigota, 
3,125 % geterozigota.
Agar biz Ft 4 ta, F
2
16 ta, F
3
64 ta, F4256 ta, Fs 1024 ta, F
6
4096 ta 
o ’simlik borligini e ’tiborga olsak va ulardan atiga 
1
,
6
% geterozigota 
bo’lishi mumkin. Binobarin 4096 ta o’simliklardan atiga 
6
tasi 
geterozigota ekanligi ma’lum bo’ladi.
12. K o’payish koeffitsientini e ’tiborga olsak, 5 ta uzun poyali no’xat 5 
bo’g ’inda 5-4-4-4-4-4=5120 ta o ’simlik hosil qiladi. Ulaming 2480 tasi 
A A : 160 tasi Aa : 2480 tasi aa
2 ta kalta poyali gomozigota no’xat ham 2-4-4-4-4-4=2048 gomozigota 
o’simliklar hosil qiladi.
Fs barcha o ’simliklar jamlansa 2480 + 2048= 4528 AA : 160 Aa : 2480 
aa. Binobarin 
Fs
7168 ta o ’simlikdan 160 tasi geterozigotali
13. Drozafilaning ushbu populyatsiyasida retsessiv va dominant 
allellaming nisbati la : 4A. Binobarin dastlabki populyatsiyada retsessiv 
q=
0,2 dominant r=0,8. Agar panmiksiya bo’lsa dominant va retsessiv 
allellaming takrorlanishi keyingi avlodlarda o ’z qiymatini saqlaydi. 
Xardi - Vaynberg qonuniga ko’ra hamma avlodlar p
2
AA : 2pq Aa : q
2 
aa. U holda A=0,8 a=0,2 bo’lgani sababli p
2
AA(0,64) : pq(0,32) : q
2
aa 
(0,04) ga teng. Demak, 0,64+0,32= 0,96 qizil ko’z, 0,04 jigarrang ko’zli 
drozafilalar.
14. Qizil (AA Aa) va oq bug’doylar o ’z-o’zini changlalib urug’ berganda 
6
bo’g ’inda 12288 ta o ’simlik rivojlanadi. Ulardan 4096 tasi AA - qizil 
donli, 4096 tasi aa - oq donli, 4096 tasi Aa geterozigot qizil donli 
bo’ladi. Geterozigotalaming 1/4 oq 3/4 qizil donli. Shunga ko’ra F
6
da 
qizil donli bug’doylar 4096+3072=7168 ta oq donlilar 5108 ta o’simlik­
dan iborat.
15.Mazkur populyatsiyada genotiplaming boshlang’ich nisbat IAA : 2 
Aa : laa binobarin 2A : 3a yoki retsessiv allelni takrorlash 0,6, domi- 
nantniki 0,4 Xardi - Vaynberg qonuniga ko’ra genotiplar o’zaro nisbati 
p
2
A A == 0,16 A A : q
2
aa 0,36 2pq Aa= 0,48. Demak, nasllaming genotip 
nisbati 16% A A : 48% Aa : 36% aa. Matematik usul bilan hisoblab chiq- 
sak, 25000 ta avlodning 4000 tasi gomozigota dominant AA 9000 tasi 
gomozigota retsessiv aa, 12000 tasi geterozigota Aa genotipli bo’ladi.
154

---

b) fen qalin lab
P gen
LI
fen
qalin lab
F,gen
LI
2
. fen
uzun kiprik
P gen
Kk
fen
uzun ]
Figen
KK 
1
3. fen
enli qosh
Pgen