O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov, M. S. Saidova

6.8-jadval. 
Tozalanadigan birlamchi va ikkilamchi mislarni kimyoviy tarkibi,% 
Misni nomlanishi Cu 
Ni 
Fe 
As 
Sb 
Bi 
Pb 
Birlamchi mis 
99,2 0,15 
0,01 
0,06 
0,04 
0,003 
0,03 
Birlamchi mis 
99,2 0,20 
0,07 
0,034 
0,02 
0,003 
0,05 
Ikkilamchi mis 
98,1 
0,6 
0,02 
0,02 
0,1 
0,001 
0,07 
 
 
Mis tarkibli temir-tersak va chiqindilarga gidrometallurgik ishlov berish 
Gidrometallurgik jarayonlar turli xil ikkilamchi mis xom ashyolarni qayta 
ishlashda keng qo‘llanmoqda. Bu usul metall ajratish darajasini yuqoriligi, 
texnologiyani oddiyligi va kichik masshtablarda ishlab chiqarish mumkinligi bilan 
ajralib turadi. 
Bu usul qonuniyatlari, birlamchi misni gidrometallurgik ishlab chiqarish 
qonuniyatlarini aynan o‘zidir. 
Ishlab chiqarish amaliyotida metallarni eritmaga o‘tishi diffuzion rejimda 

---

174 
o‘tadi, ya’ni uskunalarni yuqori doimiy aralashtirib turish talab qilinadi. Bunday 
sharoitda eritma harorati 100
0
C ga yaqin bo‘lganda va avtoklavda harorat 100
0
C 
ortiq bo‘lganda metalni eritmaga o‘tkazish darajasi yuqori darajada bo‘ladi. 
Ishlab chiqarishda asosiy erituvchilar sulfat kislota va ammiak hisoblanadi. 
Sulfat kislota eng faol erituvchi bo‘lib, asosiy kamchiligi ishlatiladigan 
apparaturalarga zarar etkazishidir. Bu kamchilik ammiakda nisbatan kam. Rangli 
metallar ammiak bilan ta’sirlashib, ammoniy tuzlar ishtirokida kompleks 
birikmalar holida eritmaga o‘tadi. Bir qator kompleks ionlarni 30
0
C haroratdagi 
chidamsizlik konstantalari 6.9 -jadvalda keltirilgan. 
6.9-jadval. 
Bir qator kompleks ionlarni 30