O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov, M. S. Saidova

0
С haroratdagi chidamsizlik konstantalari 
Kompleks ionlar 
K 
rK 
AgNH
3
+
= Ag
+
+ NH
3
4,79 

10
-4
3,32 
Cd(NH
3
)
4
2+
= Cd
2+
+ 4NH
3
2,75 

10
-7
6,56 
Co(NH
3
)
6
2+
= Co
2+
+ 6NH
3
4,07 

10
-5
4,39 
Cu(NH
3
)
4
2+ 
= Cu
2+
+ 4NH
3
9,33 

10
-13
12,09 
Ni(NH
3
)
6
2+
= Ni
2+
+ 6NH
3
9,77 

10
-9
8,01 
Zn(NH
3
)
4
2+
= Zn
2+
+ 4NH
3
2,0 

10
-9
8,70 
Ammiakni tanlab eritishdagi yutug‘i - rangli metallarni temirdan ajratib 
olishidir. Bu ammiakni temirga ta’sir etmasligi natijasida yuz beradi. 
Eritmadagi metallarni ajratib olishning bir necha turlari mavjud. Bularga 
sementatsiya, elektroekstraksiya, sorbsiya, ekstraksiya, gidroliz, sulfidlar, tuzlar, 
metallik kukunlar shaklida cho‘ktirish va boshqalar kiradi. Ikkilamchi metallar 
metallurgiyasida eng keng tarqalgan usul sulfatlangan va ammiakli eritmalardan 
elektroekstraksiya qilish hisoblanadi. 
Gidrometallurgik qayta ishlanishi kerak bo‘lgan temir-tersaklarga dastavval 
birlamchi ishlov berilib kukun holiga keltiriladi. Birlamchi ishlov berish metaldagi 
iflosliklardan, moydan, izolyasiyadan tozalash, maydalash natijasida amalga 

---

175 
oshiriladi. Bu jarayonlarning umumiy tasnifi oldingi mavzularda to‘liq berilgan. 
Moydan tozalash tarkibida 20-25 g/l kalsinirlangan soda, 10 g/l ishqor bo‘lgan 
ishqoriy eritmadan olib boriladi. Eritmani harorati 70-80
0
C, davomiyligi 20-30 
minut bo‘ladi. Moydan tozalangan metall, ishqor yuviladigan bakka (maxsus 
idishga) solinadi. Yuvish 60-70
0
C haroratli issiq suv bilan olib boriladi. Bundan 
tashqari, metall yirikligi bo‘yicha tayyorlangan bo‘lishi kerak. Elektrokimyoviy 
eritishga paketlangan metall, kimyoviy eritishga mayda bo‘lak ko‘rinishidagi 
metallar yaroqli hisoblanadi. 
So‘ngra maxsus uskunalarda parchalanib, maydalanadi.