O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov, M. S. Saidova

 
Kabellarni izolyasiyasini tozalashning kimyoviy usullari 
Kabel izolyasiyalarini tozalashning kimyoviy usulida tok o‘tkazuvchi metallar bilan 
ta’sirlashmaydigan tuzli erituvchilar, eritmalar va organik erituvchilar qo‘llaniladi. Ishqoriy 
metallarning gidroksidlari-engil erituvchi massa ko‘rinishida bo‘ladi. Ularni erish nuqtalari 
quyidagichadir, 

C: 445-LiOH; 318,5-NaOH; 360,5-KOH; 301-PbOH; 273,3-CdOH. 
Kabel temir-tersak va chiqindilari po‘lat savatlarga joylashtiriladi va ishqoriy metallar 
gidroksidlarining eritmalari (320

C li haroratda) quyiladi. Izolyasiyalar erigandan so‘ng, 
savatda faqat toza metall qoladi. Bunday usulda - metalni ajratib olish 100 foizga yaqin 
bo‘ladi. 
Izolyasiyani yo‘qotishni 150

С haroratgacha qizdirilgan ishqoriy metallar 
gidroksidlarining suvli eritmalarida ham qilish mumkin. Bu harorat plastmassaning erish 
nuqtasidan taxminan 30

C yuqoridir. 
Kimyoviy usulga shuningdek, kabel temir-tersak va chiqindilarini avtoklavlarda qayta 
ishlash ham misol bo‘ladi. Qayta ishlashdan oldin izolyasiyali tok o‘tkazuvchilar 6-12 mm 
uzunlikda qirqiladi, havo separatoriga solinadi. Og‘ir fraksiyalar savatga solinib avtoklavga 
yuklanadi, so‘ngra avtoklav yog‘ bilan to‘ldiriladi. 230-260

С haroratga qizdirilgan yog‘ 
sirkulyasiyalanadi (aylanadi) va tok o‘tkazuvchilarni izolyasiyasini, hamda qalay va 
kovsharlarni olib tashlaydi. Izolyasiya, qalay va kavsharlar shlam shaklida apparat tubiga 
cho‘kadi. Avtoklavda material 1,5-3 soat bo‘ladi, so‘ngra 135

С haroratgacha sovutiladi. 
Ko‘p hollarda sovutilgan material bolg‘asimon tegirmonlarga jo‘natiladi. Material 
tegirmonlardan chiqqandan so‘ng, tebranuvchan konveyerlarda yuvish yo‘li bilan yog‘dan 
tozalanadi, quritiladi, o‘ngra magnit va havo separatsiyalariga yuboriladi. 
Tok o‘tkazuvchilar va kabellardan izolyasiyalarini kimyoviy usulda tozalash murakkab 
asbob-uskunalarni, kimyoviy reagentlarni (bularning ko‘pchiligi agressiv va zaharli) 

---

105 
sezilarli sarfini, oqova suvlarni o‘ta tozalashni, ajralayotgan gazlarni zararsizlantirishni talab 
qiladi.