Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Antrop tamoyil. 
Antrop tamoyilda inson amalda mavjud boʻlishi 
mumkin boʻlgan har qanday dunyoda emas, balki uning xususiyatlarini 
belgilovchi fizik konstantalarning oʻta aniq majmui bilan tavsiflanuvchi 
dunyodagina paydo boʻlishi mumkin boʻlgan, degan ma‘no kelib chiqadi
. Bu 
bizning Koinot aynan unda insonning mavjudligi uchun zarur boʻlgan tarzda 
tuzilganini anglatadi. Agar u oʻzgacha boʻlganida, unda biz mavjud boʻlmas 
edik. Boshqa Koinotlar (agar ular mavjud boʻlsa) bizga mos kelmaydi: ularda 
bizga oʻxshagan aqlli jonzotlar mavjud boʻlishi mumkin emas. Shunday qilib, 
ontologik jihatdan oʻzgacha dunyolar insonning «uyi», uning yashash joyi 
boʻlishi mumkin emas.
XX asrning soʻnggi oʻn yilliklarida astronomiya‘ning rivojlanishi 
Erdan tashqa‘rida sivilizatsiyalar mavjudligiga boʻlgan shubhani yanada 
kuchaytirdi.
Birinchidan, astronomik ma‘lumotlarga aniqlik kiritilishi aqlli hayot 
mavjud boʻlishi mumkin deb taxmin qilish kosmik obyektlar soni surunkali 
Qisqarishiga olib keladi.
Ikkinchidan, yuqorida koʻrib chiqilgan, rivojlangan sivilizatsiyalargina 
amalga oshirishga qodir boʻlgan kosmosni oʻzlashtirish imkoniyatlari bilan 
Erdan tashqa‘ridagi sivilizatsiyalar faoliyatining amalda kuzatiluvchi biron-
bir koʻrinishlari umuman mavjud emasligi oʻrtasida ziddiyat vujudga keladi
1
. 
Bu ziddiyat 
«astrosotsiologik jumboq»
deb ataladi. Erdan tashqa‘ridagi 
sivilizatsiyalar (SETI)ning radiosignallarini va ularning kosmosdagi faoliyati 
natijasida qolgan biron-bir izlarni qidirish hozircha hech qanday samara 
bergani yoʻq. «Kosmos sukuti» ayniqsa gʻalati, zero texnika taraqqiyotining 
hozirgi darajasi oʻzga sivilizatsiya‘ning radiosignalini payqash uchun 
etarlidir.
Yuqorida bayon etilgan fikr-mulohazalardan bizning davrimizda 
insonning Koinotdagi alohida oʻrni haqidagi qadimgi tasavvurlarga oʻziga 
xos qaytish yuz bermoqda, degan xulosaga kelish mumkin.
Oʻz-oʻzidan ravsha‘nki, bu erda gap dunyo va insonga doir qadimgi 
sodda qarashlarga qaytish haqida ketayotgani yoʻq. Bu qadimgi gʻoyalarni 
tiklash ularni tubdan qayta ishlash va bilimlarning butunlay yangi darajasida 
talqin qilish bilan bogʻliq. Eski muammo butunlay yangicha tarzda qoʻyiladi 
va uni echishga nisbatan hozirgi yondashuv qadimgi davr bilan 
taqqoslaganda oʻta chuqur asoslarga tayanadi.
1
Гиндилес Л.М. Астросоциологический парадокс в проблеме SETE// Астрономия и современная картина 
мира. - М.: 1996. – С.76. 

---

304