O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim va zirligi

Kompensatsion stabilizatorlar.

Bu stabilizatorda, lampalar va yarim o’tkazgichlar asosida tuziladi (40-rasm).

R_b
V₁

6.7-rasm. Tranzistorli stabilizator.
Stabilizator kuchaytiruvchi organ–triod V₁ va o’lchov organi–diod V₂ dan tuzilgan. Rezistor manfiy teskari bog’lanish vazifasini bajaradi. Kirish kuchlanishi U_kir o’zgarganda triod V₁ chiqish kuchlanishi U_chik ni o’zgarishiga xalaqit beradi. Mobodo U_chik ortsa diod V₂ orqali tok ko’payadi, bu xolat R_b rezistorda kuchlanishni ortishiga va natijada V₁ triodni qisman yopilishiga va undagi kuchlanish tushuvini ortishiga sabab bo’ladi. Bu xolat stabilizatordagi chiqish kuchlanishini ortib ketishiga xalaqit beradi. CHiqish kuchlanishini qiymati amalda V₂ stabilizatordagiteskari kuchlanishga teng.

Tokni stabillash uchun parametrik va kompensatsion stabilizatorlardan foydalaniladi. Termistor va baretterlar tok stabilizatorlarining elementlari bulib xizmat kilishi mumkin. Ammo ularni issiklik inersiyasi kupligi (kattaligi) undan foydalanishni chegaralab kuyadi. 6.8-rasmda tranzistorlar asosida tuzilgan tok stabilizatori sxemasi kursatilgan.

^Iyu ^Ryu
-E

^Uchik

^Ukir

^{6.8-rasm. Tranzistorlar asosida tuzilgan tok stabilizatori sxemasi. T}1 ^T2^{- tranzistorlar, S}t^{-stabilitron, R}1^,Rk^{-rezistorlar, R}yu^{-yuklanuvchi rezistor.}

S_tstabilitron yordamida namni kuchlanishi xosil kilinadi. T₁ tranzistori rostlash, T₂ tranzistori esa kuchaytirish vazifasini bajaradi. Rostlanuvchi tranzistor T₁ va namunaviy rezistor R₁ lar ketma-ket ulangan yuklama rezistori R_yuorkali o’tgan tok I_yu chikish kattaligi xisoblanadi. Stabilizator ishlagan vaqtida namunaviy rezistor U_tya dagi kuchlanish tushuvi bilan taqqoslanadi. Bu kuchlanishlar farki rotslovchi tranzistor T₁ kollektor – emitter uzatishdagi karshilikni boshkaruvchi tranzistor T₂

da kuchaytiriladi, natijada tokni stabillanadi. R_k rezistor kuchaytirgichni kollektor zanjiridagi yuklama.